Kuyruklu Yıldızlar

Kuyruklu yıldızlar, "kirli kartopu" ya da "buzlu çamur topu" olarak anılırlar. İsimlerinde yer almasına rağmen yıldız değildirler, buz (su ve donmuş gazlar) ve (bir nedenle Güneş Sistemi'nin oluşumu sırasında gezegenlerde yoğunlaşamamış) kozmik toz karışımından oluşurlar.

Güneş Sistemi'nin diğer küçük cisimlerinin aksine, kuyruklu yıldızlar antik çağlardan beri bilinmektedir. Çin kayıtlarına göre Halley kuyruklu yıldızı MÖ. 240 yılından beri tanınmaktadır.

1995 yılı itibarıyla 1024 kuyruklu yıldız kataloglanmış ve yörüngeleri (kabaca da olsa) hesaplanmıştır. Bunlardan 184'ü periyodik kuyruklu yıldızdır (yörünge dönemleri 200 seneden azdır.) Mutlaka bunların dışında kalan pek çoğu da periyodik kuyruklu yıldızdır, ancak yörüngeleri yeterli hassasiyetle tanımlanamadığından kesinleştirmek mümkün olamamaktadır.

Kuyruklu yıldızların bölümleri:

Nüve: Nispeten katı ve kararlı olan çekirdek, su buzu ve diğer donmuş gazlar ve az miktarda kozmik toz ve diğer katı cisimlerden oluşmuştur.
Koma: Çekirdekten buharlaşan su, karbondioksit ve diğer nötr gazların yoğun bir bulutudur. Nüveyi çevreleyen ışık topu şeklinde görülür.
Hidrojen bulutu: Çok büyük (milyonlarca km) ancak son derece seyrek bir nötr hidrojen zarfıdır.
Toz kuyruğu: 10 milyon km'yi aşan uzunlukta, çekirdekten kaçan gazlarla taşınan mikroskobik toz partiküllerinden oluşmuş duman. Kuyruklu yıldızın çıplak gözle görülebilen en belirgin özelliğini oluşturur.
İyon kuyruğu: Kuyruklu yıldızın yüzlerce milyon km'ye varan uzunlukta Güneş rüzgârıyla reaksiyon sonucu iyonize olmuş gazlardan oluşan plazma kuyruğudur.
Kuyruklu yıldızlar, Güneş yakınından yüzlerce geçiş sonunda (yaklaşık 500 geçiş sonunda), buz ve gazlarının tamamına yakınını yitirerek asteroidlere benzer bir görünüm kazanırlar (muhtemelen dünyaya yakın asteroidlerin bazıları ölü kuyruklu yıldızlardır.) Yörüngeleri Güneş'e yaklaşan kuyruklu yıldızların, Güneş ya da gezegenlerle çarpışma ya da oldukça yakın bir geçişle (özellikle Jüpiter'e yakın geçerlerse), Güneş Sistemi dışına atılmaları olasılığı vardır.


Bir kuyruklu yıldızın yörüngesi
Kuyruklu yıldızlar içinde en ünlüsü Halley kuyruklu yıldızıdır. Yakın geçmişte görülen kuyruklu yıldızlar, 1994 yazında Jüpiter'e çarpan SL 9 (Shoemaker-Levy) ve 1997 yılında çıplak gözle gözlemlenen Hale-Bopp ve 2002 yılında görülen İkeya Seki kuyruklu yıldızıdır.

Kuyruklu yıldızlar Güneş'e yeterince yakın olmadıkça görülmezler. Bazılarının yörüngesi Güneş Sistemi'nin bir hayli dışına taşar, bunlar bir kez görüldükten sonra binlerce yıl boyunca geri dönmezler. Sadece kısa ve orta periyotlu kuyruklu yıldızların (Halley kuyruklu yıldızı gibi) yörüngelerinin en azından önemli bir bölümü Güneş Sistemi içinde kalır.

Yörüngelerine göre sınırlandırma
Kuyruklu yıldızlar ilke olarak Güneş'in çekim alanının etkisi altındadır. Yörüngeleri elips, parabol ender olarak da hiperbol çizer. Bu yörüngeler, izledikleri yola en yakın biçimleri ifade eder, çünkü kuyruklu yıldızlar aynı zamanda Güneş Sistemi'nin dokuz gezegeninin ve kendi çekirdeklerinden açığa çıkan anizotrop gazları çekim gücüyle bağlantısı olmaksızın etkisi altındadır. Bunlar, yörünge periyotlarına göre, yani Güneş'in çevresinde tam bir dolanım yapmak için harcadıkları zamana göre sınıflandırılırlar. Listesi yapılan 710 kuyruklu yıldızdan 121'inin periyodu 200 yılın altındadır; Bunlara "kısa periyotlu"'lar denir. Geriye kalan 589'u da "uzun periyotlular" grubunu oluşturur.

Kısa periyotlular günberi noktalarına yaklaştıklarında genel olarak birkaç kez gözlemlenebilir, bu da yörüngelerinin kesinlikle belirlenmesini sağlar. Bunlar, Güneş'in çevresinde, Dünya'nın tutulumuna (Dünya'nın Güneş çevresindeki yörünge düzlemi) oranla biraz daha eğik bir düzlem içinde elips yörüngeler çizer; çoğu zaman Dünya ve öteki gezegenler yönünde dönerler (doğru yön). Günberi noktaları 0,34 AB ile 2,5 AB (1 AB = 1 astronomi birimi = Dünya ile Güneş arasındaki ortalama mesafe, yani yaklaşık 150 milyon kilometre) arasındadır. Bu mesafenin ötesinde güçlükle gözlemlenirler. Periyodik kuyruklu yıldızların günöte noktaları çoğunlukla dev gezegenlerin yakınında yer alır. Günöte noktası, özellikle Güneş'ten 4 ilâ 6 AB uzaklıklar arasında Jüpiter'in yörüngesinin yakınında bulunur. En küçük yörünge periyoduna (yaklaşık 3 yıl 4 ay) sahip kuyruklu yıldız Encke kuyruklu yıldızı'dır.

Swift Tuttle Kuyruklu Yıldızı

1862'de Horace P. Tuttle tarafından keşfedilmiş yıldızın çekirdek çapı 26 km'dir. 1992 yılında Japon gökbilimcisi Tsuruhiko Kiuchi tarafından tekrar gözlenmiştir.

Halley Kuyruklu Yıldızı

Dünyanın en bilinen kuyruklu yıldızlarından olan ve İsmini kaşif Edmond Halley'den alan kuyruklu yıldız 1758'de keşfedilmiştir. Dünya'dan her 75 yılda bir görülmektedir. 

Kuyrukluyıldızlar içinde en önemlisi, şüphesiz Halley Kuyrukluyıldızı’dır. Halley’e ait gözlemler, en azından Çinlilerin kayıtlarına göre M.Ö 240 yılına kadar dayanıyor ve 2000 yıldan fazla zamandan beri her perihel geçişte izleniyor. İngiliz astronom olan Edmond Halley’in zamanına kadar, kuyrukluyıldızların iç Güneş Sistemi’ne geçici olarak uğradıkları sanılıyordu; bunların, periyodik yörüngeler üzerinde hareket etmiş olabileceklerini kimse ciddi olarak düşünmemişti. Halley, Newton’un çekim kanunu ve gezegen yörüngelerini kullanarak bazı kuyrukluyıldızların yörüngelerini hesaplamıştır. 

1758-1759 yılları arasında tekrar görüneceğine dair kehanette bulundu. Gerçekten kuyrukluyıldız, kehanette bulunulduğu gibi, tekrar görüldü ve Halley’in adı bu kuyrukluyıldıza verildi. O yıl dünyada büyük heyecan uyandıran ve bir kıyamet habercisi olarak görülen Halley, o günün Türkiye’sinde de dikkatleri gökyüzüne çekmiş, hatta Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç romanında olduğu gibi eserlere de konu olmuştur. Halley kuyrukluyıldızının 76 yıllık bir dolanım serüveni bulunuyor. Perihel ve afel uzaklıkalrı sırası ile 0,59 A.B. ve 35 A.B.’dir. Çekirdeğinin yarıçapı tahminen 2,5 km olan Halley kuyrukluyıldızı, kuyrukluyıldızlara ait birçok özelliğe sahiptir. Beklendiği gibi 1986 yılında tekrar dünyamıza yaklaşan Halley Kuyruklu Yıldızının kuyruğuna takılan otomatik sonda aracıyla bu gök cismi hakkında yeni ve orijinal bilgiler elde edilmiştir. Halley’in sistemimize yaklaşarak dünyamızı ziyaret edeceği en yakın tarih 2062 yılında gerçekleşecektir.

Shoemaker-Levy 9 Kuyruklu Yıldız

İki amatör gökbilimci tarafından 1993'te keşfedilen ve onların soyismini alan kuyruklu yıldızdır. 1994 yılında Jüpiter'e çarpmış ve dağılmıştır.

McNaught Kuyruklu Yıldızı

50'den fazla yıldıza sahip olan kuyruklu yıldız takımıdır. En ünlüsü Büyük Mcnaught Kuyruklu Yıldızı 2007'de görüntülenmiştir. 

Yeni kuyruklu yıldız iç Güneş Sistemi’nden hareketli bir şekilde geçmekte, parlaklığı hızlıca artmakta ve Güneş’e yaklaşmaktadır. Avustralya’dan Michael Jager, 6 Haziran günü 20 cm. açıklıklı teleskopunu kullanarak bu kuyrukluyıldızın fotoğrafını çekmiştir. Kuyrukluyıldızın yeşil atmosferi Jüpiter’den daha büyüktür ve bir milyon kilometreden daha uzun olan kuyruğu zarifçe uzayda süzülmektedir. Bu boyutlar kuyrukluyıldızı bir teleskop için ideal bir hedef yapmaktadır.

Mcnaught Kuyruklu yıldızı kuzey yarımküredeki gökyüzünde şafaktan önce Kahraman (Perseus) takımyıldızında görülebilir. Kuyrukluyıldız için yapılan tahminlerin çoğu kuyrukluyıldızın çok yeni olmasından dolayı belirsizdir.

Encke Kuyruklu Yıldızı

1786'da keşfedilen kuyruklu yıldızın özelliği çekirdek çapı keşfedilen en küçük kuyruklu yıldız olmasıdır.

Hale Bopp

1995 yılında keşfedilen yıldız, dünyadan en uzun süre gözlemlenen kuyruklu yıldız olarak bilinmektedir.

Hyakutake Kuyruklu Yıldızı

Hyakutake Kuyruklu Yıldızı 1996 yılında Dünya'ya çok yakından geçerken şans eseri keşfedilmiş bir kuyruklu yıldızdır.

2i Borisov Kuyruklu Yıldızı

Güneş Sistemi’ni Ziyaret Eden İlk Yıldızlararası Kuyruklu Yıldızın Parçalandığı Tespit Edildi Ağustos 2019’da amatör astronom Gennady Borisov tarafından keşfedilen ve adını ondan alan kuyruklu yıldız, 8 Aralık 2019’da Güneş’in yakınından geçmişti. O zamandan beri astronomlar, kaçınılmaz olmasa da kuyruklu yıldızlar için günberiyi geçtikten hemen sonra parçalanmak yaygın olduğu için davranışını gözlemliyorlardı.

Mart’ın başlarında, Polonya’dan bir başka astronom ekibi kuyruklu yıldızda, cismin bozulmaya başladığına işaret ettiğini düşündükleri dikkat çekici bir parlaklaşma tespit ettiklerini öne sürmüşlerdi.

Öyle görünüyor ki, Güneş Sistemimize giren ikinci yıldızlararası cisim ve ilk kuyruklu yıldız olan 2I/Borisov’un, evrendeki yolculuğuna devam etmesi için pek umut kalmadı.

Pan Starrs Kuyruklu Yıldızı

Kuyruklu yıldız, gök bilimciler tarafından ilk olarak 2011 yılı Haziran ayında, bir milyar kilometreyi aşkın mesafedeki bulanık bir gök cismi olarak, Hawai'deki Pan-Starrs teleskobuyla keşfedildi.Adını da bu teleskoptan aldı.Gök bilimciler bu yıldızın, uzayın kuyruklu yıldızlarla dolu Oort Bulutu adlı bölgesinden geldiğini ve milyonlarca yıldır güneşe doğru hareket halinde olduğunu düşünüyor.Uzmanlar ayrıca bunun periyodik bir kuyruklu yıldız olmadığı görüşünde.Bu da bu yıldızın güneş sisteminden ilk defa geçiyor olduğu ve bir daha belki de 100 bin yıl yeniden geçmeyeceği anlamına geliyor.10 Mart 2013 günü kuyruklu yıldız güneşe 45 milyon kilometre mesafeden en yakın geçişini yapacak.

Kuyruğu çatal

Isındıkça, Pan-Starrs kuyruklu yıldızını kaplayan buz ve toz gaza dönüşerek gökyüzünü aydınlatacak.Güneşten gelen rüzgar ve güneş ışınlarının basıncı ile yıldızın çevresindeki ışık çatallı bir kuyruk görünümü alacak.

Profesör Mark Bailey, "Güneşe yaklaştıkça gaza dönüşen kısım büyüyecek, ve bu nedenle parlaklığı da artacak" diyor. 

Bailey kuyruklu yıldızın çekirdeğinin 20-30 kilometre çapında olduğunu, ama etrafını saran gaz ve toz bulutunun çapının milyonlarca kilometreyi bulabileceğini söylüyor.

Lovejoy Kuyruklu Yıldızı

En son 11.500 yıl önce yaşanan ve binlerce yıl daha yaşanmayacak doğa olayına 14 Ocak Çarşamba 2013 günü şahit olmak mümkün oldu. Lovejoy ya da Yeşil Kuyruklu yıldız olarak bilinen cisim, o gün Dünya'ya çok yakın bir noktadan geçti. Aradaki mesafesi 70 milyon kilometre olan ancak kuyrukluyıldızı  2 hafta boyunca görülebildi. En son 11.500 yıl önce yaşanan bu yakınlaşma, bir daha ancak 8.000 yıl sonra mümkün olacak. Açık bir gecede  Lovejoy Kuyrukluyıldızı, çıplak gözle bakıldığında sadece küçük, parlak bir leke gibi görünür. Eğer küçük bir teleskop ya da dürbünden bakılırsa görüntü yumuşar ve kuyrukluyıldız parlayan küçük mavimsi yeşil bir top gibi görülebilir.

Beta Pictoris'in çevresinde 3 kuyruklu yıldız keşfi

Dünya'dan 63 ışık yılı uzaklıktaki Beta Pictoris yıldızında 3 extrasolar kuyruklu yıldız keşfedildi.

Dünya'ya 63 ışık yılı mesafede yer alan Beta Pictoris yıldızında 3 öte kuyruklu yıldız keşfedildi.

Science Daily'nin haberine göre, Innsbruck Üniversitesi araştırmacıları kuyruklu yıldızları, ABD Havacılık ve Uzay Dairesinin (NASA) öte gezegen keşif uydusu TESS'in sağladığı veriler ile tespit etti.

Innsbruck Üniversitesi Astro ve Moleküler Fizik Enstitüsünde görevli bilim adamları Sebastian Zieba ve Konstanze Zwintz'in, mart ayında Beta Pictoris yıldızının ışık eğrisini incelerken güneş sistemi dışındaki 3 kuyruklu yıldızın sinyalini keşfettiği bildirildi.

Zieba ve Zwintz, verinin, Beta Pictoris'in ışık yoğunluğunda kayda değer bir azalma olduğunu, yıldızın yörüngesinde bir nesnenin karaltısına bağlı bu değişimlerin açıkça bir kuyruklu yıldızla ilişkilendirilebileceğini belirtti.

Kuyruklu yıldız bilimi açısından önemli bir keşif

Araştırmaya destek veren Warwick Üniversitesi Fizik Bölümü Doktoru Grant Kennedy de keşfin öte kuyruklu yıldız bilimi açısından önemli olduğunun altını çizdi.

Kennedy, "Beta Pictoris'in güneş sistemi ötesinde kuyruklu yıldızlara ev sahipliği yaptığı on yıllardır düşünülüyordu. TESS, bu kuyruklu yıldızların varlığını ispatlayan bağımsız veriler sunuyor. Bir sonraki hedefimiz yıldızların etrafında benzer işaretler bulabilmek. Bu keşif, TESS uydusunun görevine uygun olduğunu gösteriyor." değerlendirmesini yaptı.

Leiden Üniversitesinden Matthew Kenworthy ve Warwick Üniversitesinden Grant Kennedy'in iş birliğiyle tamamlanan keşfin sonuçları "Astronomy and Astrophysics" dergisinde yayımlanacak.

Güneş sistemi ötesindeki gezegenleri keşfetmeyi hedefleyen TESS uydusu, gelişmiş teknik donanımı ile gezegenlerden çok daha küçük olan kuyruklu yıldızların keşfi açısından da önem taşıyor.

Araştırmaya katılan bilim insanları, genç yıldızların etrafında yeni kuyruklu yıldızlarının keşfinin mümkün olduğunu ve bu keşiflerin kendi güneş sistemimizin tarihiyle ilgili sonuçlara ulaşmayı kolaylaştıracağını savunuyor. 

Wirtanen Kuyruklu Yıldızı

Jüpiter kuyruklu yıldız ailesine ait olan bu kısa dönemli kuyruklu yıldız, aslında Avrupa Uzay 

Ajansı tarafından Rosetta Uzay aracının ilk hedefiydi, ancak teknik nedenlerden dolayı uzay 

aracının 46 Wirtanen ile buluşma anı imkansız olunca Rosetta uzay aracı comet67P/Churyumov–Gerasimenko'a yönlendirildi ve gerekli deneyler bunun üzerinde gerçekleştirildi. Ancak yine de 

bu 46 Wirtanen isimli gözbebeği kuyruklu yıldızını gözden düşürmedi.

2018 yılı Aralık boyunca akşam karanlığından sonra doğu ufkunun üstünde gözlemlenmiştir. 

Posted in: Uzay