Türkan Şoray

Türkan Şoray (D:28 Haziran 1945, İstanbul), Türk oyuncu, senarist ve yönetmen. Türk sinemasının "Sultan"ı. 1960'larda sinema ile tanışmış, ilk sinema ödülü 1964 Antalya Altın Portakal Film Festivali'nde Acı Hayat filmiyle en başarılı kadın ödülüdür. Toplamda 222 filmde rol alan Türkan Şoray, bu sayıyla dünyanın 'en çok film çeviren' kadın oyuncusudur. Şoray, 12 Mart 2010 tarihinde UNICEF Türkiye iyi niyet elçisi seçilmiş, "Sevgiyle yapılamayacak bir şey yoktur diye düşünüyorum. Gücü sevgiyle birleştirirsek, birçok sorunun üstesinden gelebiliriz" demiştir. Ayrıca Şoray'ın kendi adını taşıyan bir ilkokul da vardır.

Sinema oyuncuları Hülya Koçyiğit, Filiz Akın ve Fatma Girik'le birlikte, Türk sinemasının bir dönemine damgasını vurmuş dört önemli kadın oyuncudan biri kabul edilir. Bu dörtlü içerisinde, yönetmenlik yapan tek sinema oyuncusu olan Şoray, başrolünde kendisine eşlik eden Kadir İnanır ile oynadığı 1972 yapımlı Dönüş, 1976 yapımlı Bodrum Hâkimi, 1973 yapımlı Azap, 2015 yapımı Uzaklarda Arama'nın tek başına; 1981 yapımlı Yılanı Öldürseler filminin ise Şerif Gören ile birlikte yönetmenliğini yapmıştır. Türkan Şoray, Haziran 2018'de verdiği bir röportajda "önüne iyi senoryalar gelmediği" gerekçesiyle oyunculuğu bıraktığını açıkladı.

Yaşamı
İstanbul'un Eyüpsultan ilçesinde doğan Türkan Şoray memur bir ailenin ilk çocuğudur. Baba tarafı Kabartay Çerkezlerindendir, anne tarafı Selanik göçmenidir. Nazan ve Figen adında iki kızkardeşi daha olan Şoray'ın babası vefat etmişti. Fatih Kız Lisesi orta bölümü mezunu olup, annesi Meliha Şoray'ın (1927-1984) desteğiyle sinemaya adım atan Şoray, 1962 yılında Galatasaray eski asbaşkanı Rüçhan Adlı (1923-1995) ile 20 yıl bir birliktelik yaşadı. Bu süre içinde birkaç defa ayrılıp barışan çift, Rüçhan Adlı'nın eşinden bir türlü boşanmaması yüzünden yollarını ayırdı. Türkan Şoray, 1995 Ağustos'unda hastaneye kaldırılan Adlı'yı son anlarına kadar yalnız bırakmadı. Tiyatro oyuncusu Cihan Ünal ile 1983'te evlenmiş 1987'de ayrılmış ve bu evlilikten Yağmur adlı bir kızları olmuştur.

 Kariyeri
Yeşilçam yılları
Henüz Fatih Kız Lisesi ortaokulu bölümünde okurken[10] Karagümrük'teki ev sahiplerinin kızı olan, Türk sinemasında sonraları "Panter Emel" olarak tanınacak sinema oyuncusu Emel Yıldız ile bir film setine giden Türkan Şoray, Türker İnanoğlu'nun teşviki ile Yeşilçam'a adım atar. Emel Yıldız'ın yerine Şoray'ın da kariyerinin başlangıcı anlamına gelen 1960 yılı yapımlı Köyde Bir Kız Sevdim filminde Baki Tamer ile başrol de oynamıştır. Türkan Şoray sinemaya başlamasıyla ilgili anısını şöyle anlatır:

"Sinemaya girmeden önce mahallemize bir film seti geldi. Filmin bir setini mahallemizde çekeceklerdi. Başrol oyuncusu kadını gördüğümde 'ne kadar güzel bir kadın' dedim. Bu kadın Muhterem Nur'du. Öyle şaşkın bir şekilde bakınırken yanıma bir adam geldi ve 'Sen de filmlerde oynamak ister misin?' diye sordu. Korktum ve hemen eve kaçtım. Bu adamın da daha sonra Memduh Ün olduğunu öğrendim. O zaman film setinden kaçmıştım ama daha sonra film setleri hayatım oldu." der.
Şoray'a ilk Altın Portakal ödülü getiren 1964 yapımlı yönetmenliğini Metin Erksan'nın yaptığı başrollerinde Şoray ve Ekrem Bora'nın yer aldığı Acı Hayat filmi "Manikürcü Nermin"'i canladıran oyuncu için kariyerinde önemli basamak olmuştur. 1968 yılında, Şoray'a kariyerinde ikinci Altın Portakal ödülünü Sait Faik Abasıyanık'ın "Menekşeli Vadi" adlı öyküsünden esinlenerek Safa Önal tarafından senaryosu yazılan Vesikalı Yarim filmi kazandırmış, yıllar sonra filmin yenilenmiş kopyasının yeniden yayımlandığı İstanbul Film Festivali'nde konuşan Türkan Şoray film için şöyle demiştir:

"Türk sinemasının yeri çok zor doldurulacak bir yönetmen olan Lütfi Akad'la çalışmış olmak benim için çok mucizevi bir şeydir. 'Türkan, gözlerinle oynayacaksın' diyordu bana. Gözlerimle oynamayı Lütfi Akad öğretti bana."
–Türkan Şoray, 2013 (İstanbul Film Festivali)
Yeşilçam sonrası
Başrolde bir eşe sahip oyuncuların başarılı olduğu[14] filmlerde Şoray'a onlarca erkek sinema aktörü eşlik etmiştir. Klasikleşmiş birkaç Şoray filminde de eleştirmen Agah Özgüç'ün deyimiyle 'Seyirciyi aldatmak, daha fazla para kazanmak için' yayınlanmamış ancak seyirciye yayınlanmış gibi afişi basılmıştır. Şoray'ın Ediz Hun'la oynadığı 1980 yapımı Tabancamın Sapını Gülle Donatacağım adlı filmin afişinde Türkan Şoray ve Kemal Sunal olmasına karşın Ediz Hun ve Türkan Şoray'ın oynadığı Güllü Geliyor Güllü filmi vardır. Kemal Sunal, sadece figüran oyuncudur. Sonrasında Kemal Sunal'ın popüler oluşuyla aynı film başka adla, başka afişle tekrar yayınlanmıştır. İlginç olaylardan biri de Keşanlı Ali filmi olup görüntü yönetmeninin adı olan Ali, film afişinde Keşanlı'nın altına büyük harflerle yazıldığından "Keşanlı Ali" olarak adlandırılıyor.

Şoray'ın ilginç sinema deneyimlerinden biri kendisi ile Filiz Akın'ın Günahkâr Kadın filminde bir araya getiren Ülkü Erakalın'dan henüz 17 yaşındayken bir film çekimi sırasında yediği tokat olmuştur.

1990'lı yıllarla birlikte, televizyon dizileri çalışmalarına da ağırlık vermeye başlamış, yaptığı bu çalışmalardan en çok ses getiren ve uzun ömürlü olanları, başrollerini Şener Şen'le paylaştığı İkinci Bahar ve Haluk Bilginer ile paylaştığı Tatlı Hayat olmuştur.

Filmografi
Ana madde: Türkan Şoray filmografisi
Bugüne kadar 203 filmde rol almıştır. Türkan Şoray ilk televizyon programı olan ve NTV'de yayınlanan konuklarıyla birlikte kendi sinema kariyerinin konuşulduğu televizyon programı Sinema Benim Aşkım'ı (2010-2011) sunmuştur. Şoray programında sinema oyuncuları ile sinema kariyerini anlatmaktadır.

Ödülleri
1964: 1964 Antalya Altın Portakal Film Festivali, En İyi Kadın Oyuncu Ödülü, Acı Hayat
1968: 1968 Antalya Altın Portakal Film Festivali, En İyi Kadın Oyuncu Ödülü, Vesikalı Yarim
1972: 5. Altın Koza Film Festivali - En başarılı kadın oyuncu[20], Mahpus
1972: 1. Altın Kelebek Ödülleri, En İyi Kadın Oyuncu Ödülü
1973: Moskova Film Festivali (Rusya) - Özel Ödül, Dönüş
1978: Taşkent Film Festivali - Uluslararası Aytmatov Kulübü Geleneksel Ödülü (Selvi Boylum Al Yazmalım)
1987: 1987 Antalya Altın Portakal Film Festivali - En İyi Kadın Oyuncu (Hayallerim, Aşkım ve Sen)
1990: 2. İzmir Film Festivali - Altın Artemis Onur Ödülü
1991: Türkiye Cumhuriyeti Devlet Sanatçısı unvanı[21]
1992: 8. Bastia Akdeniz Sinemaları Festivali - En İyi Kadın Oyuncu, Soğuktu ve Yağmur Çiseliyordu
1994: 6. Ankara Uluslararası Film Festivali - Emek Ödülü
1994: 1994 Antalya Altın Portakal Film Festivali - En İyi Kadın Oyuncu, Bir Aşk Uğruna
1996: 15. Uluslararası İstanbul Film Festivali - Sinema Onur Ödülü
1999: Roma Film Festivali - Büyük Ödül
1999: 2. Uçan Süpürge Kadın Filmleri Festivali - Kadın Yönetmen Ödülü
2000: Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi - Zirvedekiler 2000 Ödülü
2001: Akademi İstanbul - Yılın En Başarılı Sanatçısı Ödülü
2009: Sadri Alışık Ödülleri - onur Ödülü
2013: Engelsiz Yaşam Vakfı - Türk Sineması Üstün Başarı Ödülü
2013: 11. Türk Film Festivali - Onur Ödülü
Kitapları
"Sinemam ve Ben" (otobiyografi), Türkan Şoray, NTV Yayınları, 2012, İstanbul.
Müzik albümleri
Türkan Şoray Söylüyor (2015)
Hakkında yazılanlar
"Türkân Şoray, Bir Yıldız Böyle Doğdu" (belgesel roman), Agah Özgüç, Göl yayınları, 1974, İstanbul.
"Sümbül Sokağın Tutsak Kadını" (biyografi), Atilla Dorsay, Remzi Kirabevi, 1997, İstanbul. ISBN 975-14-0612-9
"Türkân Şoray" (biyografi), Agah Özgüç, Açıkşehir yayınları, 2001, İstanbul. ISBN 975-93383-00
"Türkân Şoray ile Yüz Yüze", Feridun Andaç, Drahma yayınları, 2010, İstanbul.
"50 Yıllık Aşk - Türkan Şoray", Ercan Akarsu, Esen kitap, 2014, İstanbul. ISBN 978-605-4609-40-6
"Sinema Emekçisi - Türkan Şoray", Ercan Akarsu, Esen Kitap, 2015, İstanbul. ISBN 978-605-4609-67-3
"Türkan Şoray Sinemasında Kadın İmgesi", Burak Süme, İkinci Adam Yayınları, 2016, İstanbul ISBN 978-605-306-127-4

Posted in: Türk Sanatçılar