Ayhan Işık

Ayhan Işık (asıl adı Ayhan Işıyan) (d. 5 Mayıs 1929, İzmir - ö. 16 Haziran 1979, İstanbul), "Taçsız Kral" lakaplı Türk sinema oyuncusu, yapımcı, yönetmen, senarist, ses sanatçısı ve ressam.
Ayhan Işık, 1929 yılının 5 Mayıs sabahı altı çocuklu Selanik göçmeni bir ailenin son çocuğu olarak İzmir'in Konak ilçesi Karataş semtinde Mithatpaşa Caddesi üzerinde iki katlı tarihi bir Rum evinde, kendi anlatımıyla "Işıyan ailesinin tekne kazıntısı" olarak dünyaya geldi. "Çocukluk günlerim bilinen yaramazlıklar ve onların sonuçları ile geçti. Annemi, hep telaşlandırmışımdır." diye ekler Işık, 1970'lerin ikinci yarısında yazmaya başladığı ve vefatından sonra tefrika halinde yayımlanan "Hayatım" adlı hatıratlarında.

Altı yaşındayken; "...Onunla ilgili olarak şimdi çok az şey hatırlıyorum. Ama en çok da kokusunu...Bazı geceler yanıma gelip bana sarılmasını, birlikte uyumamızı. Bir defasında balık tutmaya götürmüş, dönüşte de sırtına alıp merdivenleri çıkartmıştı. Hepsi bu...Hafızamı ona dair hep zorladım. Daha fazla şey hatırlayabilmek, hatırladıklarımı hiç unutmamak için..." diyerek andığı babasını kaybeden Işık, öğreniminin ilk birkaç yılını İzmir'de, büyük bir kısmını ise yıllar önce üniversite tahsili için İstanbul'a yerleşmiş olan en büyük ağabeyi Mithat Özer'in yanında tamamlamaya başlar. Kısa birkaç yıldan sonra; çok genç yaşta kaybedilen ağabey, Işık için hayat boyu hep örnek kişilik olur. Özellikle resim alanındaki ilerleyişini hep örnek aldığını, onun vefatı sonrası evin geçimine yardımcı olmak için 12 yaşında iken okurken çalışmaya da başladığını belirten Işık, ilerleyen yıllarda akademideyken onun gibi üst tahsil için Paris'e gitmeyi düşlediğini de yine vefatından kısa süre önce anlatacaktır.

Eğitimi

İstanbul'da ilk önceleri zorlanan Işık daha sonraları kendisini çok güzel bir çevrede bulduğunu verdiği röportajların birinde şu sözlerle anlatır: "Mahir İz okul müdürü, Salah Birsel müdür muaviniydi, edebiyata Rıfat Ilgaz, beden eğitimine Vefalı Kör Galip, coğrafyaya Akbaba Celal geliyordu. Daha ne isteyebilirdim ki..." Buradaki okul arkadaşlarından bazıları senarist Safa Önal, karikatürist Ferruh Doğan ve ressam - karikatürist Semih Balcıoğlu'dur. Daha sonra girdiği Güzel Sanatlar Akademisi Resim Bölümünde Bedri Rahmi Eyüboğlu'ndan dersler alan Işık, buradaki dönem arkadaşlarıyla ise On'lar Grubu'nda yer alır. Amacı Doğu-Batı sentezini Türk resminde yaratmak; “Halk Sanatı Kaynaklarına Eğilmek”, tekniği ise “Renkçi ve Lekeci” olan grupta dönem arkadaşlarından Fikret Otyam, Altan Erbulak, Remzi Raşa, Adnan Varınca, Nedim Günsür, Orhan Peker, Turan Erol ve liseden beri dostları olan Semih Balcıoğlu ile Ferruh Doğan'la yer alır. Verdiği röportajların birinde daha çok empresyonizm akımının etkisinde kaldığı söyleyen ve bu anlamda da en çok Claude Monet'ten etkilendiğini belirten Işık, bir süre Bab-ı Ali'de ressam olarak çalışır fakat 1952 senesinde Yıldız Dergisi'nin açtığı yarışmaya girmesiyle resim hayatındaki geri planına itilerek sinemaya doğru yönelişi başlar. Yarışmayı birincilikle kazanarak sinemaya geçer. Bir sene sonra, 1953 senesinde ise Güzel Sanatlar Akademisi Resim bölümü Yüksek kısmından mezun olur.

Kariyeri
İlk filminde şair, senarist ve yönetmen Orhon Murat Arıburnu ile gerçekleştirdiği çalışmanın ardından, ikinci filminde Türk Sineması'nda Geçiş Dönemi'ni bitiren ve Sinemacılar Dönemi'ne giriş yapıtı olarak kabul edilen Ömer Lütfü Akad'ın Kanun Namına filmiyle büyük ün kazanır. Yaşamının ilerleyen dönemlerinde resim çalışmalarına ara ara devam etse de sinema artık birinci önceliği haline gelmiştir. Ömer Lütfü Akad ile 1950'lerde İngiliz Kemal karakterini oynayarak İngiliz Kemal

Lawrense Karşı, Katil, Öldüren Şehir, Vahşi Bir Kız Sevdim, Kardeş Kurşunu filmlerini, Atıf Yılmaz ile Şimal Yıldızı, Osman Seden ile de 1957'de Bir Avuç Toprak filmini yapan Işık 1959 yılında Hollywood’a giderek şansını bir de orada denemek ister. Fakat buradaki filmlerde çalışamaz. Bunun nedeni sorulduğunda da : Benim gibi orada 5000 kişi sıra bekliyor. Ayrıca çok da marifetleri var. Zıplayıp havada iki takla atıyorlar. Hem de ana dilleri gibi İngilizce konuşuyorlar. Bize orada ekmek yok. diyerek açıklayan Işık, 60'ların başında Vedat Türkali'nin senaryosunu yazdığı Otobüs Yolcuları filmiyle Yeşilçam'a dönüş yapar. Arkasından Akad ile son çalışması olacak olan ve Orhan Kemal'in bir romanından yine Vedat Türkali'nin senaryolaştırdığı Üç Tekerlekli Bisiklet filmini çevirir. Işık yine bu dönemlerde çevirdiği Küçük Hanım seri filmleri ile de halk tarafından oldukça beğenilir ve devam eden dönem içerisinde ' Taçsız Kral ' unvanını kazanır.1970'li yıllarda yeni bir moda rüzgârıyla film yıldızları peş peşe sahneye çıkmaya, plaklar doldurmaya başlar. Kendisi de bu modaya uyar ve Münir Nurettin Selçuk'tan dersler alarak Klasik Türk müziği dalında sahneye çıkar ve bir tane 45'lik plak doldurur. Birçok tarzda, yeteneğiyle göz doldurmayı başaran Işık sinemada dram , politik , romantik , komedi , macera ve diğer tarzlarda örnekler sunar. 140 kadar film çevirir. 1975'ten itibaren yapımcı, yönetmen ve senarist olarak Türk sinemasına katkıda bulunan Işık bu senelerde İtalyan yapımcılarla yaptığı ve başrolünü de Klaus Kinski ile paylaştığı La Mano Che Nutre La Morte ve Le Amanti Del Mostro filmlerini yapar. Filmler İtalya'da ve Avrupa'nın bazı ülkelerinde vizyona girer fakat Türkiye'de sansüre uğrar ve türk seyircisiyle hiçbir zaman buluşamazlar.

Vefatı
13 Haziran 1979 sabaha karşı Selimpaşa, Kıyıkent'teki yazlık evinde şiddetli baş ağrısı ve kusma ile uyanan, doktor kayınbiraderinin de yazlığa uğraması ve durumunun iyi olmadığını fark etmesi ile yatırıldığı klinikte anevrizma rüptürü sonucu beyin kanaması tanısı koyulan Işık, kurtarılamaz ve üç günlük koma sürecinin sonunda 16 Haziran 1979'da yaşama veda eder. Mezarı Zincirlikuyu Mezarlığı'ndadır.

Oyuncu hakları üzerine
Ayhan Işık ile ilgili belki de en belirleyici unsurlardan olan ve bu anlamda bahsedilmeyi bir hayli hak eden bu konuya dair verdiği demeçlerin birinde şunları söyler:

''Türk sinemasının Batı ülkelerindeki çağdaş sinemacılık düzeyine çıkabilmesi için, her şeyden önce ayrıntılı bir 'Sinema Kanunu' gereklidir. Bu kanun, profesyonelce sinema yapmaya ehil sahibi kişilerin kimler olduğunu, bunların karşılıklı hakları ve yükümlülüklerini madde madde tanımlamalıdır.

Kanunla birlikte bir de 'sendika' ve 'sigorta' konusu ortaya çıkacaktır. Bunlar da mutlaka devlet eliyle çözüme kavuşturulmalıdır. Sendika üyeliği ve sigortalandırma sayesinde bütün sinema emekçilerimizin hayatları garanti altına alınacaktır. Gözlerimizi Batı ülkelerine, özellikle de ABD'ye çevirdiğimiz zaman bu konudaki birikimlerin bu yönde olduğunu görüyoruz.

1958'de Hollywood'a gittim, orada yaklaşık bir yıl boyunca bizim mesleğin ne tür kurallara bağlı olarak yürütüldüğünü gözlemledim. Dışarıda film oyuncularına emekleri karşılığında vadeli senetler vermek gibi tuhaf uygulamalar yoktur, çalışma ve dinlenme saatleri titizlikle kontrol altına alınmıştır. Sendika bütün çalışmaları denetler, piyasada hak ihlali yaratacak işlerin yapılmasına engel olur.

Eğer ki Yeşilçam'ın gelecekte genç insanları acımasızca yiyip yutan dev bir sömürü mekanizmasına dönüşmesini istemiyorsak, ne yapıp edip bir 'Sinema Kanunu' çıkartmalı, ciddi bir sendika kurmalı ve bütün personelin daha mesleğe ilk adımını atar atmaz sigortalandırılması için gereken kanunî baskıyı işverenler üzerinde kurmalıyız. Ben kendi adıma film setlerinin bu ülkede hem oyuncular, hem yönetmenler, hem de diğer teknik elemanlar için birer zulüm çekme yeri değil de profesyonel bir iş sahasına dönüşmesi için elimden her ne gelirse yapacağım. Sinemacılık asla modern bir kölelik sistemine dönüşmemelidir. Sinema bir sanat, sinemacı da bir sanatçıdır; buna yakışır muamele görmelidir.''

Işık'ın kariyeri boyunca ilke edindiği çalışma prensipleri Yerli Film Sektörü içerisinde prodüktörlere karşı kazanılmış ilk önemli olgudur. 1950'lerin başında başlayan kariyeriyle Türk Sineması'nda yer alan ve özellikle 1963'te aktör dostu Suphi Kaner'in Prodüktör Cemiyeti'nin bildirisiyle bilinçli ve organize bir şekilde işsiz bırakılmasıyla intihara sürüklenişi sonrasında, daha da katılaşıp netleşen bu prensiplerde sette çalışılacak başlangıç ve bitiş saatlerinin belli olması, pazar günü hiçbir surette çalışılmaması, sete belli saatlerde doyurucu ve kaliteli yemek getirtilmesi, sözleşmede belirtilen çalışma gün sayısında artış olduğunda oyuncuya ve teknik personele mutlaka ekstra ödeme yapılması, kalabalık ve tehlikeli setlerde doktor-ambulans bulundurulması, bir oyuncunun filminin galasına katılıp katılmamaya kendisinin karar vermesi gibi diğer temel konular da güvence altına alınmaktaydı. Bu prensipleriyle kariyerinin en başından beri prodüktörlerce tepki toplayan ve A-kalite filmlerin dışında bırakılmaya çalışılıp bu anlamda da çoğunlukla başarılı olunan Işık'a karşı yeni ve koşulsuz çalışılabilecek rakiplerin yaratılması adına özellikle 1960'lar'ın ilk yarısında dönemin ünlü dergilerinin düzenlemiş olduğu yarışmalarla sinemaya yeni isimler kazandırılır. Ne var ki 1950'ler ve 1960'larında ilk yarısında halkın ilgisi nedeniyle prodüktörlerce ekarte edilemeyen Işık'ın, starlık sisteminde edindiği konumun da kendisine verdiği güçle oyunculuk haklarına kazandırdığı bu edinimler kendisinden sonra gelecek birçok oyuncu için de mihenk taşı olur, örnek alınarak Türk Sinemasında bu kazanımların yaygınlaşmasına öncülük eder.

Ressamlığı
Ayhan Işık "Güzel Sanatlar Akademisi"nin grafik bölümünde resim eğitimi almıştı. Akademide Semih Balcıoğlu ile sınıf arkadaşı olduğunu da bir röportajında belirten belirten Işık[1]., henüz sinemaya geçmeden önce dönemin bazı çocuk dergileri ve Türkiye Yayınevi'nin çıkarttığı çeşitli yayınlar için çizdiği karikatürler ve çizgi romanlarla profesyonel olmuştu. ABD'ye yerleşip orada otomobil tasarımları çizmeyi de düşleyen Ayhan Işık'ın 1950'lerden itibaren resimlediği ve yazdığı bir takım aşk romanları Yeni İstanbul Gazetesi'nde çizgi roman tefrikaları halinde günlerce yayımlandı. Bu resimli romanlardan biri de 1966 yılında aynı gazete tarafından derlenip albüm haline getirilerek yayımlandı. "Aşka İnanmıyorum" adlı bu çizgi roman albümünün kapağında Ayhan Işık'ın bir fotoğrafı yer almaktadır. Bu fotoğrafın aşk romanının konusuyla bir ilgisi yoktu, ama yayınevinin artık ünlü bir sinema oyuncusu olan Ayhan Işık'ın ününden yararlanmak amacıyla bu fotoğrafı kullandığı açıktır[2][3].

Kronolojik sırayla tüm filmleri

Yıl         Film                                                  Rol
1951 Yavuz Sultan Selim ve Yeniçeri Hasan  Yeniçeri Hasan
1952 İngiliz Kemal Lawrense Karşı          Ahmet Esat/İngiliz Kemal
                Kanun Namına                                  Nazım Usta
1953 Kanlı Para
                Katil                                                  Kemal
                Vahşi Arzu
                Öldüren Şehir                                          Ali
1954 Vahşi Bir Kız Sevdim                          Yüzbaşı Adil
                Şimal Yıldızı                                          Teğmen Kemal
1955 Kardeş Kurşunu                                  Orhan
1956 İntikam Alevi                                          Ekrem
1957 Bir Avuç Toprak                                  Ömer
1958 Beraber Ölelim
                Meçhul Kahramanlar                          Osman
1960 Ölüm Peşimizde                                  Burhan
                Devlerin Öfkesi                                  Rüzgâr Halil
                Kanlı Firar                                          Tahir Somyürek
                Yangın Var Eski İstanbul Kabadayıları  Murat Reis
1961 Otobüs Yolcuları                                  Otobüs Şoförü Kemal
                Avare Mustafa                                  Avare Mustafa
                Ya O Ya Ben                                          Samim
                Küçük Hanımefendi                          Ömer Şahinoğlu
                Tatlı Günah                                          Fikret
                Aşktan da Üstün                                  Binbaşı Kemal
                Sevimli Haydut                                  Osman
1962 Üç Tekerlekli Bisiklet                          Ali
                Küçük Hanım Avrupa`da                  Ömer
                Zorlu Damat                                          Necdet/Hasan
                Acı Hayat                                          Mehmet
                Allah Seviniz Dedi
                Küçük Hanımın Şoförü                          Ömer Şahinoğlu
                Çifte Nikah
                Küçük Hanımın Kısmeti
                Rıfat Diye Biri                                  Rıfat
                Belalı Torun                                          Namık
1963 Bahriyeli Ahmet                                  Bahriyeli Ahmet
                Şaşkın Baba                                          Kemal
                İlk Göz Ağrısı                                          Turgut
                Şıpsevdi                                                  Suat
                Küçük Beyin Kısmeti                          Suat
                İki Kocalı Kadın
                Kırık Anahtar
                Helal Olsun Ali Abi                          Ali
                Maceralar Kralı                                  Erol
                Yavaş Gel Güzelim                                  Ayhan Kocairfanoğlu
                Yaralı Aslan                                          Ayhan
                Ayşecik Canımın İçi                          Orhan
1964 Kral Arkadaşım                                  Ayhan Güneş
                Hızlı Yaşayanlar                                  Orhan
                Kanun Karşısında                                  Selim
                Muhteşem Serseri                                  Naci
                Öp Annemin Elini                                  Tarık
                Kadın Terzisi
                Halk Çocuğu                                          Ahmet
                Katilin Kızı                                          Ayhan
                Koçum Benim
                Taşralı Kız                                          Necmi
                Hızır Dede                                          Orhan
                Şahane Züğürtler                                  Fikret Soylu / Ahmet
                Kadın Berberi                                          Erol
                Şoförler Kralı                                    Hasan
1965 Fişek Necmi                                          Fişek Necmi
                Namusum İçin                                  Murat
                Sevinç Gözyaşları                                  Ayhan Çakmak
                Sonsuz Geceler                                  Osman
                Yasak Cennet
                Kadın İsterse                                          Tüccar İrfan Ersoy
                Güneşe Giden Yol                                  Nazmi Özdemir
                Kolejli Kızın Aşkı                                  Ayhan
                Tamirci Parçası                                  Demir
                Sayılı Dakikalar                                  Tarık
                Şoförün Kızı                                          Ayhan Gürhan
1966 Allahaısmarladık İstanbul
                Vur Emri                                                Ali
                Kanun Benim                                          Orhan / Tarık
                İdam Mahkûmu                                  Ahmet
                İstanbul Dehşet İçinde                          Kemal
                Siyah Otomobil                                  Kenan
                Altın Kollu Adam                                  Murat
                Katiller de Ağlar                                  Murat
                Kumarbazın İntikamı                          Murat Soylu
                Aslan Pençesi                                          İsmail Sönmez
                Bıçaklar Fora                                          Orhan
1967 Demir Bilek
                Yalnız Adam
                Küçük Hanımefendi                          Bülent
                Büyük Kin                                          Ömer
                Krallar Ölmez                                          Ajan Murat
                Ölüm Saati                                          Ahmet
                Kızıl Tehlike
                Beni Katil Ettiler                                  Ali
                Aslan Yürekli Kabadayı                          Kara Haydar
                Gecelerin Kralı                                  Kenan
                Galatalı Mustafa                                  Mustafa
                Acı Günler                                          Turgut
                Yıkılan Gurur                                   Bülent
1968 Erikler Çiçek Açtı                                  Orhan
1969 Sevdiğim Adam                                  Murat
                Sabah Olmasın                                  Ahmet / Orhan
                Ayşecik Yuvanın Bekçileri                  Murat
                Yılan Soyu                                          Orhan
                Tel Örgü                                                  Ömer
                Fato                                                          Yüzbaşı Kemal
                Cingöz Recai                                          Cingöz Recai
                Ayşecik Yuvanın Bekçileri                  Murat
                Hayatımın Erkeği                                  Ferit Akman / Sedat Çağlayan
                Karlıdağ`daki Ateş                                  Yusuf
1970 Yaşamak Kolay Değil                          Orhan
                Küçük Hanımın Şoförü
                Gölgedeki Adam                                  Ekrem
                Ölünceye Kadar                                  Nejat
                Zindandan Gelen Mektup                  Ali
                Şampiyon                                          Nihat
                Öleceksek Ölelim                                  Akmeşeli Dinar
                Dağların Kartalı                                  Şehmuz
                Çalınmış Hayat                                  Mehmet Güler
                Bütün Aşklar Tatlı Başlar                  Murat
1971 Şerefimle Yaşarım                                  Murat
                Her şeyim Sensin                                  Ahmet / Feridun
                Ölümden Korkmuyorum                  Murat
                Fatoş Sokakların Meleği                          Murat
                Sezercik Yavrum Benim                          Tarık
                Beyoğlu Kanunu                                  Vedat
1972 Büyük Bela                                          Murat
                Kanun Adamı                                          Koca Kurt
                Kırık Merdiven                                  Kemal
                Kader Yolcuları                                  Ömer
                Beyaz Kurt                                          Mustafa
                Oğlum
                Yirmi Yıl Sonra                                  Nazım Usta
1973 Kızın Varsa Derdin Var                          Adnan
                Kara Haydar                                          Kara Haydar
                Ölümün Nefesi
                (La Mano che Nutre La Morte)          Doktor İgor
1975 Haşhaş                                                  Şahin
                Harakiri                                                  Tayfun
1976 Örgüt
                Kana Kan                                          Ali
1977 Yangın                                                  C. Savcısı Selçuk Ünver
1979 Ölüm Benimdir

Posted in: Türk Sanatçılar