Çınar

Çınar, çınargiller (Platanaceae) familyasından Platanus cinsini oluşturan uzun boylu kalın çaplı ağaç türlerinin adıdır.

Anavatanı Kuzey Amerika, Avrupa'nın doğusu ve Asya'dır. Çınarlar ormanlardan daha ziyade dere, ırmak ve nehir yataklarında bulunsa da esasen süs bitkisi olarak yetiştirilir. Bunlar allelerde, su başlarında, büyük çayırlık ve mesire yerlerinde gölge ağacı olarak dikilmektedir. Yaprakları tozdan ve gazlardan fazla etkilenmediklerinden büyük endüstri şehirlerinin caddelerinde, park ve bahçelerde fazla görünmektedir.

Genç yaşlarından itibaren genel olarak hızlı bir büyüme yaparlar. Uzun ömürlüdürler. Yaşlı çınarlar zamanla içleri çürüyüp boşaldığı halde yaşamlarını sürdürürler. Kütük sürgünü verme özellikleri vardır. Yetiştirilmeleri tohum ve yarı odunsu çeliklerle olmaktadır.

Çınar odunundan, alet sapları, fıçı, çıt kazığı yapımında ve mobilyacılıkta, ayrıca yakacak olarak yararlanılır. Ayrıca tanen içeren kabukları kabız yapıcı ve ateş düşürücü olarak içten, antiseptik olarak da dışarıdan kullanılır.

Türkiye'de doğal olarak yayılış gösteren tek tür, doğu çınarı (Platanus orientalis)'dır.

Türleri

• Gentry çınarı (Platanus gentryi)
• Kerr çınarı (Platanus kerrii)
• Meksika çınarı (Platanus mexicana)
• Batı çınarı (Platanus occidentalis)
• Doğu çınarı (Platanus orientalis)
• California çınarı (Platanus racemosa)
• Rzedowski çınarı (Platanus rzedowskii)
• Arizona çınarı (Platanus wrightii)
• Londra çınarı (Platanus x hispanica) (P. occidentalis x P. orientalis melezi)

Çınar Ağacı Nasıl Yetiştirilir?

Çınar ağacının gelişimi, tohumdan sağlanmaktadır. Park ve bahçelerde peyzaj ağacı olarak kullanılan çınar ağacı, boylarının çok uzun olmasından ötürü belirli aralıklar ile dikilmelidir. Yol kenarlarına ekilmeleri, pek önerilmemektedir. Cinsine göre 10 ile 15 yılda erişkin bir ağaca dönüşen çınar ağacı, nemli topraklarda daha kolay yetişmektedir.

Gübreli ve nemli toprağı seven çınar ağacı, Türkiye'de neredeyse her şehirde yetiştirilebilmektedir. İlkbaharda dikilen çınar ağacı tohumlarının ihtiyacı olan ısı 15-20 derecedir. Çınar ağacı tohumlarının bir gece önceden nemlendirilerek hazırlanması gerekmektedir. Mantar gibi zararlı maddelerden koruma sağlayabilmek için ilaçlama yapılmaktadır. Tohumlar ara sıra sulandıktan sonra büyümesi beklenir. Direk güneş alan yerlerde fideleme yapması mümkün değildir.

Devamı

Menekşe

Menekşe, menekşegiller (Violaceae) familyasına bağlı Viola cinsini oluşturan çoğunlukla saksılarda yetiştirilen bitki türlerinin ortak adı. 400 ile 500 arası türü bulunmaktadır. Dünyanın birçok yerinde yetişebilmekle beraber en çok kuzey yarımkürede yetişir. Ayrıca Hawai ve Güneydoğu Asya'da da yetişebilir. Doğada aydınlık, fakat gölgede ve nemli bölgelerde yetişir.

 

Yetiştirilmesi

Işıklandırma koşulları

Menekşeler ışıklı ortamları severler, fakat doğrudan güneş ışığına maruz kalmamaları gerekir. Doğada da ağaç gövdelerinde ve gölgede yaşarlar. Çiçeklenmesi için olabildiğince fazla ışık görmesi gerekir, ama bu ışık direkt güneş ışınları olmamalıdır. Bu ışıklandırma hafif bir sabah güneşi gören bir pencere önü, yapay ışık, filtrelenmiş güneş ışığı veya lamba ışığı olabilir. Çiçek vermeyen menekşeler daha aydınlık hatta ev aydınlatmasının olduğu ortamlara alınmalıdır.

Sulama koşulları

Toprağı sürekli nemli tutulmalıdır. Alttan sulandığı durumlarda sürekli su eklemek zorunda kalınmaz. Bu sayede ihtiyacı olduğu kadar suyu alttan emecektir. Alttaki haznenin su dolması durumunda 2-3 hafta fazladan sulamaya ihtiyaç kalmaz.
Sulama sırasında kesinlikle yapraklara su değmemelidir. Bu durumda yaprakta lekeler oluşur, hatta yaprak ölebilir.

Gübre

Gübre eklenmesi çiçeklenmeyi artırır.

Sıcaklık koşulları

Oda sıcaklığı (20-25°) ve % 80 nemlilik oranı uygun seviyelerdir. Geceleri oda sıcaklığının düşmesine, (18°) tahamül ederler. Fakat hızlı sıcaklık değişimlerinden kaçınmak gerekir.

Dikme önerileri

Doğrudan saksının üstüne dikilebilir. Ayrıca köklenmemiş yaprakları suyun içinde tutarak da yetişebilir.

Saksılara ayırma

Menekşe bitkisi birden fazla saksıya ayrılabilir. Yaprakları en az 2–3 cm sapı kalacak şekilde kopartılır. Yaprak 4'te biri toprağın içinde kalacak şekilde dikilir. Toprağı olabildiğince ıslak tutulmalıdır. Bu dönem su dolu bir bardakta da geçilebilir. 6 aydan sonra eskisi gibi bir menekşe bitkisi olacaktır.

Devamı

Yalnızca Türkiye'de Yaşayan 16 Endemik Bitki

Yeryüzünün yalnızca belirli bölgelerinde yayılış gösteren yani yaşam alanı belirli bir bölgeyle sınırlı canlı tür ya da cinslerine  endemik bitki türü deniyor. Bu kapsama Türkiye'den de bir çok örnek verilebilir. İşte türleri yalnızca Türkiye'de görülen bitkiler;
Anadolu Glayölü

Anadolu glayölü, adından da anlaşıldığı gibi yalnızca Türkiye'ye özgü, yani endemik. Kızılçam ormanlarında, maki ve kireç taşlı bölgelerde yetişiyor. Akdeniz ve Ege'nin bazı bölgelerinde rastlanıyor.
İstanbul Kardeleni

Nergisgiller (Amaryllidaceae) familyasından Türkiye'de endemik olan bir kardelen alt türü.
Türkiye'de doğal olarak İstanbul'la birlikte Bolu, Bursa ve Kırklareli'de bulunur. Göknar ve kayın ormanları kenarında görülür. Ocak-Nisan ayları çiçeklenme dönemidir.
Zambakgiller

Türkiye'de 44 cins ve bunlara ait 430 türü olduğu bilinmektedir.
Kapadokya Soğanı

Çiçeklerinde altı adet taç yaprak bulunur. Kayalık-ormanlık alanları sever. Yerden yüksekliği 30-40 cm.dir. 900-1400 metreler yetişmesi için uygundur. Pembeye çalan çiçekler olgunlaştığında beyaz renk alır. Haziran- Ağustos ayları arası çiçeklenen çok yıllık otsu bitki.
Antalya Çiğdemi

Çok yıllık bir bitkidir. 900-1250 metre yükseklikte, dağınık quercus ormanlarında yetişir. Ekim-aralık aylarında çiçek açar. Antalya da bulunur.
Van Ters Lalesi

Hüznün Sembolü Bilinen en eski süs bitkisi olan Ters Lale, soğanlı bitkiler familyasındandır.Birçok din ve kültür için hüznün sembolü kabul edilmiş, efsanelere konu olmuştur.
Çan Çiçeği

Familyasından bir, iki ya da çok yıllık bitkilerin ortak adı. Adlarını çiçeklerinin çan şeklinde olmasından alır. Latince'de Campanula küçük çan anlamına gelir. Çiçekleri için bahçelerde ve saksılarda süs bitkisi olarak yetiştirilir.
Sevgi Çiçeği 

Papatyagiller (Asteraceae) familyasından, Türkiye' ye özgü, nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan bir çiçek türü.
Halk arasında yanar döner, gelin düğmesi, türbe ya da kırmızı peygamber çiçeği ve hasırcı çiçeği olarak da bilinen sevgi çiçeği dünyada yalnızca Ankara'nın Gölbaşı ilçesi Hacı Hasan Köyü yakınında yetişmektedir. Nesli, tarım ilaçları yüzünden yokolma tehlikesi ile karşı karşıya kalınca Bern Sözleşmesi kapsamında koruma altına alınmıştır. İlk kez 1848 yılında Rus bilim insanı Pierre de Tchihatcheff tarafından Ankara: Gölbaşı, Gölbek-Yavrucak arasından toplanmıştır. Türkiye bitkileri eserinde belirtilen Afyonkarahisar-Mehmetköy kaydı yanlışlıkla yazılmıştır.
Piyan, Eber Sarısı

Baklagiller (Fabaceae) familyasından, rizomlu, dik, çokyıllık, otsu bir bitkidir.
Cinsinin Türkiye'deki tek türü olup 1982-1983 yıllarında keşfedilmiştir. Yazılı kaynaklarda sarı çiçeklerinden dolayı Eber sarısı adı da verilen bitki için yöre halkı "acı meyan" anlamına acı piyan ya da kısaca "meyan" anlamına piyan adını kullanır. Kökünden şerbet yapılan mavimsi mor çiçekli meyan ise ayrı bir bitkidir.
Türkiye'nin endemik bitkilerinden olan türün doğada kısa süre içinde yok olacak olan türler içerisinde olduğu ve çok tehlikede (Critically Endangered-CR) kategorisinde bulunduğu bilinmektedir.
Dişotugiller

Bitişik taçyapraklı ikiçeneklilerden, örneği dişotu olan ve genellikle sıcak ve kurak yerlerde yetişen bitkilerden oluşan familya.
İstanbul Nazendesi

Türkiye'nin kuzeybatısında, İstanbul'un Asya yakasındaki fundalıklarda zengin popülasyonları bulunur. Avrupa çapında nadir bir bitki olan İstanbul nazendesinin koruma altına alınması önemlidir.
Misk Soğanı

Beyaz renkli çiçeği olan, çok yıllık otsu bir bitki. Bitkinin soğanları 0,8-2,5 cm çapındadır. Çiçeklenme dönemi ise mart ve mayıs ayları arasındadır. Türkiye’de Amasya, Niğde, Adana ve Erzincan’da yaygın olarak görülen bitki, genellikle 1500 metrenin üzerindeki yüksekliklerde yetişir.
Sütleğengiller

Çoğunlukla otsu olan bir çiçekli bitkiler familyası.
240 cins ve 6,000 civarında türle temsil edilirler. Özellikle tropik türleri çalılar ya da ağaçlardır. Yapraklar sarmal ya da dekussat dizilişli, bazı türlerde diken halindedir. Çoğunlukla dallanmış süt boruları bulundururlar.
Anadolu Karanfili

Çok yıllık bir bitkidir. 500-2200 metre yükseklikte, kayalık yerler, taşlık çayırlar, çalılık ve makiliklerde yetişir. Haziran-temmuz arasında çiçek açar. Batı ve Orta Anadolu’da dağılım gösterir.
Taşlık Çiğdemi

Çok yıllık bir bitkidir. 750-1300 metre yükseklikte, kayalı tepe kenarları, quercus–pinusmakiliklerinde yetişir. Ocak-mart aylarında çiçek açar. Güney ve Batı Anadolu’da bulunur.
Kazdağı Göknarı

Familyasından Türkiye'de yalnızca Kazdağı'nda yetişen endemik bir göknar alt türü.
30 metreye kadar boylanabilir. Tomurcukları bol reçinelidir. Yan sürgünlerin uçlarındaki tomurcukların sayısı 5-7 arasıdır. Kozalaklar tepenin en üst ucunda bir yıl önceki sürgünler üzerinde oluşurlar. Sürgün üzerinde dik dururlar ve 15-20 cm boylanabilirler. Silindir şeklinde olan kozalakların dış pulları, iç puldan daha uzun ve uçları geriye doğru kıvrıktır. Yaşlı ağaçlarda ise kabuk kalın ve çatlaklıdır.

Devamı

Hava Bitkisi

Botanik alanında sıklıkla adını duyduğumuz hava bitkisi, toprağa ihtiyaç duymadan yetişebilen bir bitki türüdür.

Anavatanı Meksika, Orta ve Güney Amerika olarak bilinen hava bitkisi, ya da evrensel adlandırılışıyla “air plant”, yaşamak için köklerinden başka hiçbir şeye ihtiyaç duymayan bir bitkidir.

EPİFİT CANLILARDIR

Son yıllarda değişik görünümüyle sıklıkla tercih edilen ve anavatanı dışında da dünyanın her yerinde karşımıza çıkan hava bitkisi, diğer bitkilere tutunarak yaşamını sürdürür. Ancak parazit canlılar değillerdir. Üzerinde yaşadıkları bitkileri yalnızca konak olarak kullanan hava bitkisi, bu özelliği nedeniyle epifit (epiphytic) bitkiler grubuna girer.

Bromeliad ailesine ait olan hava bitkisinin yaklaşık 730 adet türü bulunur. 7-8 cm boylanabilen, su ihtiyacı diğer bitkiler gibi olmayan hava bitkisinin ömrü birkaç yıl ile sınırlıdır.

SU İHTİYACINI HAVADAN ALIR

Susuzluğa dayanıklı olan bu tür, suyu bünyesinde uzun süre tutmasıyla bilinir. Hayatta kalması için en önemli şey gün ışığıdır. Su ihtiyacını havadaki nemden karşılayabilen bu tür, zahmetsiz bakımı nedeniyle bitkiseverler tarafından da sıklıkla tercih edilir.

Devamı

Ağaçlar

Toprağa düşen tohumdan en önce fide meydana gelir. Fide bir yıl sonra fidan hâlini alır. Hücrelerinin çoğalmasıyla dal ve yapraklar, gövde ve kök olarak üç parçadan ibaret bir ağacın küçük bir modeli olur. Her yıl ağacın dallarında ve köklerinde yeni sürgünler çıkarken, gövdede de bir tane yıllık halka meydana gelir. Bu halkalar, ağacın enine büyüyerek yaptığı odun tabakasıdır. Yağışı bol yıllarda, geniş bir halka; kurak geçen yıllarda ise, ince ve küçük bir halka meydana gelir. Bu halkalardan ağacın yaşı kolayca anlaşılabilir.

Gövdesinden enine kesilen bir ağaç incelenecek olursa, en dışta kabuk, sonra yıllık halkaları meydana getiren hücre tabakaları ve en içte de öz kısım görülür.

Bir ağacın gerçekten canlı olan biricik kısmı, kabuğun altında odunun yüzeyindeki ince bir hücre tabakasıdır. Buna katman doku tabakası (kambiyum, soymuk) denir. Bu tabaka ağacı geliştiren ve büyümesini sağlayan tabakadır. Genç bir ağaca çivi çakıldığında veya ağaç bir dal verdiğinde, çivinin ve dalın yerden yüksekliği hiç değişmez.

Bütün canlı varlıklar gibi ağacın da dokularının arasında devamlı bir su dolaşımı olur. Bu su dolaşımının sağlanabilmesi için ağacın devamlı ve yeterli miktarda suya ihtiyacı vardır. Yetişkin bir kayın ağacı, kuru ve sıcak bir günde 250 litre, küçük bir ayçiçeği ise 1 litre su harcar. Okaliptus ağaçları ise günde ortalama 400 litre su harcadıklarından bataklıkları kurutmada faydalıdırlar.

Bazı büyük ağaç türleri, ihtiyacı olan suyu 50 metrenin üzerinde bir yüksekliğe çıkarmak mecburiyetindedir. Bu hadisede önemli olan birinci kuvvet kılcallık olayıdır. Odun boruları demetlerinde 20 metreye kadar etkilidir. İkinci kuvvet ise, kök basıncıdır. Bu basınç ile ağaçta su 30 metre kadar yüksekliğe çıkarılabilmektedir. Bir diğer önemli kuvvet de yapraklardan suyun buharlaşması (terleme) ile meydana gelen emme kuvvetidir. Buna kohezyon gerilimi de denir. Terlemenin (transpirasyon) büyük kısmı gözeneklerle, az bir kısmı da diğer yüzeylerle sağlanır. Kohezyon kuvveti su moleküllerini birbirine bağlar. Bu gerilim, suyun kopmayan bir sütun hâlinde yükselmesini sağlar. 100 metreye kadar etkilidir. Sekoya gibi yüksekliği 100 metreyi bulan dev ağaçlarda su tepelere kadar kohezyon kuvvetiyle yükselir.

Bir ağaç kendi besinini doğrudan doğruya toprak ve havadan güneş ışığı vasıtasıyla üretir. Bu, hiçbir canlı hayvan vücudunun yapamadığı son derece karmaşık bir hadisedir. Yapraklardaki klorofil denilen yeşil madde sayesinde havanın karbondioksitinden, güneş ışığı altında fotosentez denilen olay sonucunda kendisi ve diğer canlılara faydalı besinleri meydana getirir.

Her yaprak, kendini dışarıya karşı koruyacak çok etkili bir tabaka ile sıkı sıkıya örtülüdür. Hava, yaprakların altındaki çok küçük deliklerden stomaya girebilir. Suyun buharlaşması da, yine bu deliklerden (por) sağlanır. Yaprak ihtiyaca göre bu delikleri açar veya kapatır. Ağaç kabuğu çok etkili bir su geçirmez zırhtır. Bir ağaç, başından ayaklarına kadar, su buğusunun dışarı sızmasına karşı sırlanmıştır.

Ağaçlar günlük hayatta çeşitli ve yaygın olarak kullanılırlar. Kâğıt yapımından mobilya yapımına, meyvelerinin besin olarak kullanımından süs ağaçlarına kadar, sayısız kullanım alanı vardır. Ormanlar ise, bir memleketin iklimini ve ekonomisini etkileyecek kadar önemlidir.

Eski jeolojik devirlerde yaşamış, bugün nesli tükenmiş dev ağaçlara dünyanın bazı bölgelerinde nadiren rastlanabilmektedir.

Ağaçların boyları ve yükseklikleri bir hayli değişiklik gösterir. Boyları üç metreden yüz on metreye kadar; yaşları otuz-kırk yıldan beş bin yıla kadar olan ağaçlara rastlanmaktadır. Dünyanın en yaşlı ve yüksek ağaçlarından olan ve ABD'de Sierra Nevada Dağlarında bulunan sekoyalar (Sequoia) yüz on metre yüksekliğe ve 6–9 m çapa erişebilir. Bunların yaşları da dört bin yılı bulmaktadır. Avustralya'da yüksek boylu ormanlar meydana getiren okaliptus ağaçları da yüz metreyi bulmaktadır. Ağaçların yaşı bir hayli farklılık göstermektedir. Son yıllarda dünyanın en yaşlı ağacının higori çamı (Pirus aristata) olduğu belirlenmiştir.

Ağaçların gelişmesi için en elverişli şart olan bol yağmur, tropik iklimlerde bolca görülür. Tropikal iklimlerde kurak bölgelerin cüce bitkileri ağaç hâline gelir.

Fırtınalar, seller, yıldırım, yangın gibi tabii afetler, usulsüz kesimler gibi insanların yaptığı tahripler, bitki hastalıkları, ağaçların en büyük düşmanları olarak sayılabilir.

    

Devamı