Kasırga

Kasırgalar, gök gürültülü fırtına üreten düşük basınçlı bir çekirdeğe sahiptir. Kasırga sonucunda oluşan güçlü rüzgar ve yoğun yağış, kıyı şeritlerinde sel ve yaşam alanlarının yok edilmesi ile sonuçlanır. Bununla birlikte doğanın öfkesinin bu tezahürü büyük bir atmosferik dolaşım mekanizması olarak kabul edilmektedir. Bir fırtınanın hızı, saatte 200 km‘yi geçerse kasırgaya dönüşmüş olarak kabul edilir.

Kasırgalara çoğunlukla tropikal kuşakta rastlanmaktadır. Hava basıncının aşırı derecede düşmesi sonucunda gerçekleşen bu olaylara ABD’de hurricane, Kuzey Pasifik Okyanusu’nun batısında typhoon (tayfun), Hint Okyanusu’nda cyclon (siklon) ve Avustralya’da Willy-Willies denir.

Kasırgaların yıkıcı etkisi çok fazladır. Kasırga evlerin yıkılmasına, ağaçların devrilmesine, canlıların yaşamını yitirmesine, kıyı seviyesinin yükselmesine ve sel olaylarına neden olmaktadır. Bazı kasırgalar sonucu çok sayıda insan yaşamını yitirmekte ve büyük ölçekli maddi kayıplar meydana getirmektedir. Örneğin 2005’te ABD’de meydana gelen ve saatteki hızı 160 km olan Katrina Kasırgası çok sayıda şehri tahrip etmiştir. 1836 kişinin yaşamını yitirdiği bu olayda 100 milyar doları aşan maddi zarar meydana gelmiştir.

Kasırgaların Oluşumu ve Özellikleri

Kasırgalar ayrıca tayfun ve tropikal siklon olarakta isimlendirilmektedir. Güçlü rüzgarlar, sağanak yağış, yüksek dalgalar ve kasırga oluşumu ile karakterizedir.

Çoğu kasırga, büyük su gövdeleri üzerinde gelişir ve içe doğru hareket ederken yavaş yavaş kaybolur. İç bölgelerle kıyaslandığında, kıyı bölgelerinin arkasındaki yaşama ve mülke büyük zarar vermesinin ana nedeni budur. Kasırgalar iç sele neden olur ve fırtına 40 kilometreye kadar yükselir. Kasırga içinde sıcak havanın tropikten ılıman iklim bölgelerine hareket etmesi onları büyük bir hava sirkülasyon mekanizması yapar. Kasırgaların diğer avantajları, kuraklığın hafifletilmesinde ve troposferin dengesinin korunmasında önemli bir rol oynamasıdır.

Tropikal kasırgalar, ‘kasırganın gözü’ olarak da adlandırılan ‘batan’ hava çekirdeğine sahiptir. İlginçtir ki, bu çekirdek bölgenin havası sakin ve bulutsuzdur. Küresel formasyon çapı 2,5 kilometre’den 370 kilometreye kadar değişebilir. ‘Stadyum etkisi’, bir stadyuma benzemek için göz duvarının dışa doğru kıvrılmasına değinen bir fenomendir.
Kasırganın ayrıca bir CDO veya Yoğun Sık Bulutlu vardır. Bu bölge kasırganın merkezine veya gözüne yakın yoğun gök gürültülü ve fırtınalı bölgesidir. Bir kasırganın büyüklüğü genellikle ‘dolaşım merkezinden’ en dıştaki ‘izobara’ kadar olan ölçüme göre belirlenir.

Formasyon, içindeki birincil enerji kaynağı, buharlaşma işlemi sırasında açığa çıkan ısı ve Dünya’nın yerçekimi ve dönüşümü gibi fiziksel kuvvetlerdir.

Kasırgalar Hakkında İlginç Gerçekler

• Fırtınanın hava basıncı ve rüzgar hızı Saffir-Simpson ölçeği ile ölçülür. Bir kasırga 1 ile 5 arasında bir sayı ile sıralanır. 

•      Kategori 1: 119-153 km/saat
•      Kategori 2: 154-177 km/saat
•      Kategori 3: 178-208 km/saat
•      Kategori 4: 209-251 km/saat
•      Kategori 5: 251 km/saat ve üzeri

•  Bir kasırga gözünün etrafında saat yönünün tersine döner ve göz 32 km genişliğe kadar çıkabilir. Kasırganın dış çapı 400-500 mil (600-800 km) kadar geniş olabilir.
• Tipik bir kasırga, bir bölgede 6 inçlik yağmur yağdırabilir. En şiddetli rüzgarlar ve en yoğun yağışlar, göz duvarında veya bulutların ve gök gürültülü fırtınaların yakınında göz çevresinde meydana gelir. 1999 yılında vuran Kasırga Floyd, ancak bir kasırga kategorisiydi, ancak yine de 19 milyon ağacı yok etmeyi başardı ve bir milyar doların üzerinde hasara neden oldu.
• Kasırga oluşumu günümüzde yoğun bir şekilde araştırılmaktadır. Kasırganın başlangıçta kıvılcım yarattığı nokta kesin olarak bilinmemektedir.
• Tropikal su sıcaklık değişiklikleri, yüksek irtifalı hızlı soğutma, yüksek rutubet, düşük rüzgar makası ve havada önceden var olan bir bozulmanın varlığı ile ilgili detaylı bir çalışma, fenomeni anlamak için çok önemlidir. Tropikal kasırgalar gemi kazaları, can ve mal kaybı ve hastalık yayılımı riskiyle de ilişkilidir.
• Kasırga faaliyeti için Mayıs ayı en şiddetli kasırga ayı olarak görülürken, Eylül ayı dünya genelinde en aktif olarak kabul edilir.

Oluştukları coğrafi bölgeye bağlı olarak "tayfun" ya da "kasırga" gibi farklı adlarla anılsalar da, aslında hepsi için
kullanılan bilimsel terim "tropikal siklon"dur. Dünyanın kendi ekseni etrafındaki dönüşünden ötürü, ekvatorun kuzeyinde oluşan fırtınalar
saatin tersi yönünde, güneyinde oluşanlar ise saat yönünde döner.
(Telif: spaceplace.nasa.gov)

Kaynak: Dünya Atlası

Posted in: Doğa Olayları