İskelet Sistemi - II

EKLEMLER 

İskelet sistemini meydana getiren en az iki veya daha fazla kemiği birleştiren anatomik yapıya, eklem (articulatio- art.) denir. Eklemleri inceleyen bilim dalına, arthrologia (artroloji) denir. Eklem Çeşitleri Eklemleri hareket yeteneğine göre üç gruba ayırabiliriz.

Oynamaz Eklemler (Synarthrosis, Sinartroz) 

Eklem yüzleri arasında boşluk yoktur. Eklemi oluşturan kemikler birbirlerine fibröz bir doku aracılığıyla bağlanmıştır. Bu yüzden bu eklem grubuna, fibröz eklemler de denir. Bu tip eklemlerde hareket gözlenmez. Oynamaz eklemlerin yapısal özelliği bakımından üç alt grubu vardır. 

Sutura: Kemiklerin birbirleriyle yaptığı dikiş tarzı eklemleşmedir. Yalnız kafatasında görülen eklemlerdir. 

Gomphosis: (gomfozis) Eklem yüzlerinden biri oyuk, diğeri bu oyuğa giren koni şeklindedir. Mandibula ve maksillada diş çukurları (alveoli dentales) ile dişler arasında görülen özel bir fibröz eklem tipidir. 

Syndesmosis: (sindesmozis) Bu eklem tipinde kemikler birbirine fibröz bağlar aracılığıyla bağlanmıştır. 

Yarı oynar eklemler(amphiartrosis) 

Ekleme katılan kemik yüzleri arasında boşluk yoktur. Eklem yüzleri arasında hyalin kıkırdak veya fibrökartilaginöz doku bulunur. Bundan dolayı kartilaginöz eklemler de denir.İki alt grubu vardır: 

Syncondrozis: (Sinkondrozis) Kemikler arasında hyalin kıkırdak bulunur. Örneğin: Kostalar ile sternum arasındaki eklem. 

Symphysis: (Simfizis) Eklem yüzleri arasında fibröz kıkırdaktan yapılı yassı ve geniş bir discus(disk) bulunur.Kemikler sıkıca birbirine bağlanmıştır. 

Oynar eklemler(diarthrosis) 

Oynar eklemi oluşturan kemik yüzleri arasında boşluk ve bu boşlukta synovia denen sıvı vardır. Bundan dolayı bu eklemlere, synovial eklemler de denir. Synovial eklemler vücuttaki eklemlerin büyük bir bölümünü oluşturan ve fonksiyonel olarak tam hareketli eklemlerdir. 

Oynar eklemin yapısı 

Oynar eklemde bulunan yapılar şunlardır: 

Eklem Yüzü: (Facies articularis) Genellikle eklemi oluşturan kemiklerin eklem yüzleri birbirine uyacak şekildedir. Eklem yüzlerinde uyumsuzluk olduğunda, uyumu sağlayacak bazı yapılar devreye girer. Bunlar: 

.Discus articularis: Eklem boşluğunu ikiye ayıran, yuvarlak şekilli fibrokartilaginöz oluşumlardır. Dış yüzleri eklem kapsülüne yapışıktır. Alt çene eklemini örnek verebiliriz. 

.Meniscus articularis: Eklem içinde bulunan hilal şeklinde yapılardır. Eklem kapsülüne yapışan dış kısmı kalın, iç kısmı incedir. 

Eklem Kıkırdağı: (Cartilago articularis) Eklem yüzleri, 2-5 mm kalınlığında hyalin kıkırdakla kaplıdır. Eklem kıkırdağında sinir ve damar bulunmaz, synovia sıvısından beslenir. 

Eklem Kapsülü: (Capsula articularis) Eklem yüzünü içine alacak şekilde, eklem boşluğunu çevreleyen iki tabakalı örtüdür. Eklem kapsülü; ekleme katılan kemikleri birbirine bağlayarak dış ortama kapalı eklem boşluğu oluşturur, eklemi dış etkilerden korur ve gereksiz,riskli hareketleri sınırlar. 

Eklem Boşluğu: (Cavitas articularis) Eklem yüzleri arasında kalan, eklem aralığının kapsül ile dıştan çepeçevre kapatılması ile oluşur. Boşlukta synovia denen eklem sıvısı vardır 

Eklem Bağları: (Ligamenta articularis) Kemikleri birbirine bağlayan, kapsülü destekleyen fibröz yapılardır. Eklemi korur, destekler. 

 Açısal Hareketler: Eklemler bu hareketleri üç eksen etrafında yapabilir. Transversal eksende fleksiyon ve ekstansiyon hareketleri, sagittal eksende abduksiyon ve adduksiyon hareketleri,vertical(dikey) eksende rotasyon hareketleri yapılabilir. 

Fleksiyon: (Flexion) Bükülme, eklemi oluşturan kemik arasındaki açının küçülmesidir. Örnek: Ön kolun, kol üzerine doğru bükülmesi gibi. 

Ekstansiyon: (Extantion) Gerilme, eklemi oluşturan kemikler arasındaki açının büyümesidir. Fleksiyon haline getirilen ön kolun eski haline gelmesi, yumruk halindeki elin parmaklarının açılması vb. 

Abduksiyon: (Abduction) Orta hattan uzaklaşma hareketidir. Ekstremitelerin gövdeden uzaklaştırılması, parmakların birbirinden uzaklaştırılması gibi. 

Adduksiyon: (Adduction) Abduksiyon hareketinin tersidir. Orta hatta yaklaştırma hareketidir. Ekstremitelerin gövdeye yaklaştırılması, açılan parmakların birleştirilmesi gibi. 

Rotasyon: (Rotation) Eklemin kendi etrafında dönmesidir. Üçe ayrılır:                                    Pronasyon: (pronation) İçe dönme hareketi.                                                                            Supinasyon: (supination) Dışa dönme hareketi.                                                                      Sirkumdiksiyon: (circumduction) Eklemin bir nokta etrafında dairesel dönme hareketidir.

Oynar Eklem Çesitleri 

Vücudumuzun en hareketli eklemleri olan oynar eklemler, eklem yüzlerinin şekline ve hareketin yapıldığı eksenlerin sayısına göre sınıflandırılır. Dört gruba ayrılır. 

Tek Eksenli Eklemler Trokoid Eklem: (Art. trochoidea-silindirik eklem) Eklem yüzlerinden biri silindir şeklinde, diğeri buna uyacak yapı ve şekildedir. Radius başı ile ulna arasındaki eklem ve birinci boyun omuru atlas ile aksisin dens denilen çıkıntısı arasındaki eklemler trokoid eklemlerdir. 

Ginglimus Eklem: (Ginglymus, art. trochlearis-menteşe eklem) Eklem yüzlerinden biri makara, diğeri bu makarayı içine alacak şekildedir. Bu eklem, transvers eksen etrafında fleksiyon ve ekstansiyon hareketleri yapabilir.Ayak bileği eklemi örnek verilebilir.

İki Eksenli Eklemler 

Sellar Eklem: (Art. sellaris-eyerimsi eklem) Ekleme katılan her iki eklem yüzünde de hem konkavlık, hem konvekslik vardır. Bu eklemler sagittal eksende abduksiyon ve adduksiyon, transvers eksende fleksiyon ve ekstansiyon hareketleri yapar. Bu eklem tipine el bile kemiklerinden trapez kemiği verebiliriz. 

Kondiloid Eklem: (Art. condylaris) Eklem yüzlerinden birinde konveks kondil, diğerinde bu çıkıntıya uyumlu eklem yüzü vardır. Diz, eklemi bu eklem tipinin tipik örneğidir. 

Elipsoid Eklem: (Art. ellipsoidea) Kondiloid eklemin bir çesididir. Eklem yüzlerinden biri konveks, oval biçimdedir. Diğeri bu oval yüzü içine alacak sekilde çukurdur.El bileği eklemini örnek verebiliriz. 

Çok Eksenli Eklemler 

Sferoid Eklem: (Art. spheroidea-küresel eklem) Eklem yüzlerinden biri küre seklinde yuvarlak, diğeri bu küreyi içine alacak sekilde çukurdur. Vücudun en hareketli eklemleridir.Omuz eklemi ve kalça eklemi sferoid tip eklemlerdir. 

Eksensiz Eklemler

Plana Eklem: (Art. plana-düz eklemler) Eklem yüzleri düzdür. Belli bir eksenleri yoktur. Sınırlı kayma hareketi yapabilirler. El bileği kemikleri (ossa carpi) ve ayak bileği kemiklerinin (ossa tarsi) birbirleri ile yaptığı eklemleri örnek verebiliriz.

Kaynak :Öğr. Gör. Nurhan BİNGÖL

Posted in: Tıp