KEMİK VE İSKELET
Hareket sistemi, (Systema Locomotorium) insan vücuduna Sekil veren ve ona hareket etme imkânı sağlayan bir sistemdir. Hareket sistemi iskelet, kaslar ve eklemlerden olusur. Kemikler ve eklemler hareket sisteminin pasif elemanlarıdır. Kaslar ise hareket sisteminin aktif elemanları olup kemik ve eklemlere etki ederek vücudun hareketini sağlar Kemikleri inceleyen bilim dalına, osteologia (osteoloji) denir. Latincede, “os ” kemik, “ossa” ise kemikler anlamındadır.
Kemik Tipleri
• Uzun Kemikler: (Ossa Longum) Kemiğin uzunluğu, genislik ve kalınlığından fazladır. Özellikle iskelette üst yan ve alt yanlarda bulunurlar. Kol, ön kol, uyluk, bacak ve parmak kemikleri uzun kemiklerdir.
• Uzun kemiklerin ortadaki uzun kısmına, diafiz denir. Gövdenin içinde cavitas medullaris denen kemik iliği bosluğu vardır. Kemik iliği bosluğunu çevreleyen kemik doku kompakt (sert) yapıdadır. Bu boslukta sarı kemik iliği (medulla ossium flava) bulunur. Sarı kemik iliği yağdan zengin, bağ doku yapısındadır. Vücudun asırı oksijensiz kaldığı, kan kaybına uğradığı dönemlerde kan hücreleri üretebilecek yapıya sahiptir. Diafizin kemik iliği bosluğu, endosteum denen zarla kaplıdır. Uzun kemiğin gövdeye göre daha genis olan uç kısımlarına, epifiz denir. Epifiz spongioz yapıdadır. Buradaki gözeneklerde bulunan kırmızı kemik iliğinde kan hücreleri üretilir. Epifizde diğer kemiklerle bağlantıyı sağlayan eklem yüzleridir. Eklem
* Kısa Kemikler: (Ossa Brevia) Uzunluğu, genisliği ve kalınlığı birbirine esit olan kemiklerdir. El bileği ve ayak bileği kemikleri kısa kemiklerdir.
* Yassı Kemikler: (Ossa Plana) ince, yassı ve kavisli kemiklerdir. Kafatası kubbesi kemikleri (alın kemiği, duvar kemiği, şakak kemiği, artkafa kemiği), kaburgalar, kürek kemiği, göğüs kemiği ve kalça kemikleri yassı kemiklerdir.
* Düzensiz Kemikler: (Ossa ırregülare) Uzun, kısa ve yassı kemik tiplerinden herhangi birine uymayan, belli bir sekli olmayan kemiklerdir. Düzensiz kemikler baskılara karsı son derece sağlam kemiklerdir. Omurlar, temel kemik, kalbur kemik, alt çene ve üst çene kemikleri ve elmacık kemikleri düzensiz kemiklerdir.
* Susamsı Kemikler: (Ossa Sesamoidea) Bazı tendonlar ile kasları kemikleri bağlayan fibröz bağlar içinde bulunan kemiklerdir. El bileği kemiklerinden nohut kemik ile diz kapağı kemiği tipik susamsı kemiklerdir.
* Havalı Kemikler: (Ossa Pneumaticum) içerisinde hava dolu bosluklar bulunan kemiklerdir. Bu kemikler, bas iskeletinde bulunur. Alın kemiği, temel kemik, kalbur kemik, üst çene kemiği, şakak kemiği örnektir
KEMİKLESME(OSSİFİCASYON)
• Embriyonel dönemde ve doğumdan sonra bağ doku ve kıkırdak dokunun kemiğe dönüsmesine, kemiklesme (ossificasyon) denir. Kemiklesme intrauterin (anne karnında) hayatın 7.- 12. haftalarda baslar ve 20-25 yaslarında yavaslayarak tamamlanır. Yetiskin iskeleti kaynağını, fibröz zarlar ve hyalin kıkırdaktan alır. Kemiklesme iki sekilde olur.
1- Bağ Dokusu Kaynaklı Kemiklesme: Kemiğin, direkt olarak embriyonel dönem bağ dokusu olan mezensim dokusu üzerinden olusmasıdır. Bu kemiklesme sekline, intramembranöz ossificasyon denir. Yassı kemiklerde bu sekilde kemiklesme görülür.
2- Kıkırdak Dokusu Kaynaklı Kemiklesme: Kemiğin, bağ dokudan hyalin kıkırdağa dönüsüp daha sonra olusmasıdır. Bu kemiklesme sekline, intrakartilaginöz ossificasyon denir. Uzun ve kısa kemiklerde bu sekilde kemiklesme görülür. Kemiklesmenin başladığı odağa, ossifikasyon merkezi denir. Ossifikasyon merkezi kemik tiplerinde farklılıklar göstermektedir.
. Uzun Kemiklerde Kemiklesme: Uzun kemiklerde kemiklesme, anne karnında baslar ve doğumdan sonra devam eder. Bu nedenle iki kemiklesme odağı söz konusudur. Bunlardan, doğumdan önce
kemiğin cisminin (diafiz) ortasında beliren ilk odağa, primer kemiklesme merkezi denir. Doğumdan sonra kemiklesmenin gerçeklestiği epifize yakın (metafizdeki) yerdeki ikinci odağa da sekonder kemiklesme merkezi denir. Burada bulunan hyalin kıkırdak sürekli çoğalarak kemiğin boyuna büyümesini sağlar. Sekonder kemiklesme merkezlerindeki kemiklesmenin sona erme zamanı kemiğe göre farklılık gösterir. Yas tayininde bu özellikten yararlanılır. Sekonder kemiklesme merkezinde büyümenin devam ettiği faal kıkırdak bölüme, epifiz kıkırdağı (büyüme çizgisi) denir. Bu kıkırdak 20-25 yaslarında kemikleserek epifiz ve diafiz birbirine bağlanır.
. Yassı Kemiklerde Kemiklesme: Direkt bağ dokudan kemiğe dönüsür. Kemiklerin orta kısımlarındaki kemiklesme noktalarından baslayarak çevreye doğru kemiklesmeye devam ederler.
. Kısa Kemiklerde Kemiklesme: Hyalin kıkırdaktan kemiğe dönüsür. Kemiklesme, kemiğin bir merkezinden baslayarak devam eder. Büyüme çağında kemik gelişiminin zamanında ve sağlıklı olması, yetişkinlerde ise kemiklerin sağlığının korunması için yeterli ve dengeli beslenilmesi gereklidir. Kemik dokunun büyük bir bölümünü oluşturan inorganik maddeler kemiğe sertlik verir. Organikse esneklik kazandırır.
Kemik gelişim için gerekli faktörler şunlardır:
- Yeterli miktarda kalsiyum, fosfor gibi minerallerden zengin besinler tüketilmelidir. Yetersiz alınmaları durumunda kemikler kolay kırılabilir bir hal alır.
- D vitamini kemik gelişimi için çok önemlidir. Vücuda alınan kalsiyumun bağırsaklardan emilimini ve kemiklerde çökmesini sağlar. Kişi besinlerle yeterince kalsiyum alsa dahi D vitamini yetersizliği varsa kalsiyumun emilimi gerçekleşemez.
- Günesin ultraviyole ısınları kemik gelişimi için gereklidir. Besinlerle alınan D vitamininin ön maddesi ultraviyole ısınlarının deriye teması ile D vitamini (kalsiferol) haline dönüşür.
- A vitamini kemik dokudaki osteoblast ve osteoklast faaliyetlerini dengeleyerek sağlıklı büyümeyi sağlar.
- C vitamini kemiğin yapısındaki kollajen liflerin yapımında etkili olup, büyümeyi olumlu etkiler ve kırıklarda kemiğin iyileşmesini sağlar.
- Kemik gelişiminde büyüme hormonu, parathormon, kalsitonin, tiroksin ve cinsiyet hormonları etkilidir.
İSKELET
Kemiklerin eklemler aracılığıyla bir araya gelmesiyle oluşan kemik çatıya, iskelet denir Yeni doğan iskeletinde 270 kemik, yetişkin iskeletinde ise 206 kemik bulunur. İnsan iskeleti; bas, gövde, üst yanlar, (üst ekstremiteler) alt yanlar (alt ekstremiteler) olarak 4 bölümde incelenir.
BAŞ İSKELETİ (CRANİUM)
İnsan vücudunun, beyin ve duyu organlarını üzerinde bulunduran bölümüne baş (caput-kaput) denir. Baş iskeletinin tümüne ise cranium-kranyum denir. Baş iskeletinin bütününü meydana getiren kemiklere de ossa cranii-ossa krani denir. Kranyum, kulak kemikcikleri (altı adet) ve dil kemiği (bir adet) dahil 29 kemikten oluşur. Kafatası kemiklerinin beyni içine alan, kafa boşluğunu çevreleyen bölümüne neurocranium-nörokranyum adı verilir.
Kafa Kemikleri (Neurocranium Kemikleri) Kafa kemikleri toplam 8 adettir:
-Duvar kemik (os parietale- paryetal kemik)
-Art kafa kemiği (os occipitale- oksipital kemik )
-Şakak kemiği (os temporale- temporal kemik)
-Temel kemik (os sphenoidale -sfenoid kemik)
-Kalbur kemik (os ethmoidale-etmoid kemik)
Os Frontale (Alın kemiği) Kafatasının ön üst duvarını, alın bölgesini oluşturan tek kemiktir. Göz çukurunun (orbita) tavanını yapan yatay parçası, kalbur kemik ve temel kemik ile eklemleşir. Ayrıca, yüz kemiklerinden burun kemikleri, üst çene kemiği ve elmacık kemiği ile eklemleşir. Frontal kemiğin içinde kaş çıkıntılarının arkasında sağlı sollu iki adet içi hava dolu boşluk vardır. Bunlara, sinüs frontalis denir. Frontal kemik, doğumdan sonra iki parça halindedir. 5-6 yaşlarında kaynaşarak tek kemik halini alır.
Os Parietale (Duvar kemik) Kafatasının üst yan duvarını oluşturan çift kemiktir. Kafatası kubbesinin (calvaria-kalvarya) büyük bir bölümünü oluşturur. Dörtkenarlı, dört köşeli yassı bir kemiktir. İç yüzü konkav (iç bükey), dış yüzü konveks (dış bükey, tümsek) tir. İç yüzünde beyni ve beyin zarını besleyen damarların geçtiği oluklar vardır. Paryetal kemik, önde frontal kemik, arkada oksipital kemik, (art kafa kemiği) yanlarda temporal kemik (şakak kemiği) ile üstte ise iki paryetal kemik birbiriyle eklemleşir.
Os Occipitale (Art kafa kemiği) Kafatasının arka alt bölümünü oluşturan tek kemiktir Oksipital kemiğin bir bölümü, kafatası kubbesinin bir kısmı da kafatası tabanının oluşumuna katılır.Oksipital kemik birinci boyun omuru (atlas) ile de eklemleşerek başın gövde ile bağlantısını sağlar.
Os Temporale (Şakak kemiği) Os temporale, kafatası tabanının ve yan alt duvarının yapısına katılan çift kemiktir. Temporal kemik, üzerinde bazı önemli anatomik oluşumları taşıması nedeniyle ayrı bir öneme sahiptir. İç kulağın işitme ve denge ile ilgili yapıları temporal kemik içerisinde yer alır. Beyne giren ve çıkan önemli damarlar içinden geçer. Temporal kemik, kafa kemiklerinden temel kemik, alın kemiği ve duvar kemiği ile eklemleşir. Yüz kemiklerinden ise elmacık kemiği ve alt çene kemiği ile eklemleşir. Alt çene kemiği ile yaptığı eklem başın tek oynar eklemidir.
Os Sphenoidale(Temel kemik) Kafatası tabanının ortasında, frontal ve etmoid kemiğin arkasında, oksipital kemiğin önünde tek kemiktir. Neurocranium kemiklerinin hepsiyle eklemleşir.
Os Ethmoidale (Kalbur kemik) Os ethmoidale, kafa iskeletinin tek kemiklerindendir. Kafatası tabanının ön bölümünde, sfenoid kemiğin önünde, frontal kemiğin altındaki çentiğe yerleşmiştir. Bu kemik, burun boşluğunun tavanı, dik yan duvarları, burun bölmesinin üst kısmı ve her iki göz çukurunun iç yan duvarını yapar. Yatay ve düşey iki laminadan oluşur.
.Yatay bölümü üzerindeki deliklerden koku siniri geçer. Burunun dış yan duvarındaki üst ve orta kemik çıkıntılar (konkalar) etmoid kemiğe aittir.
.Dikey bölümü burun bölmesinin oluşumuna katılır.
YÜZ KEMİKLERİ(VİSCEROCRANİUM KEMİKLERİ)
Göz çukuru, burun boşluğu ve ağız boşluğunu çevreleyen kemiklerdir. Üst çenede 13, alt çenede ise bir kemik toplam 14 kemik vardır.
* Üst çene kemikleri Şunlardır:
-Üst çene kemiği (maxilla- maksilla)
Maxilla, ağız boşluğunun tavanı, göz çukurunun tabanı, burun boşluğunun tabanı ve dış yan duvarını yapar. Her bir maksilla diğer maksilla ile mandibula (alt çene kemiği) hariç diğer tüm yüz kemikleriyle eklemleşir. Kafa kemiklerinden frontal kemik ile eklem yapar. Maksillanın gövdesi (corpus maxillae) içinde, sinüs maxillaris denen hava dolu boşluklar bulunur. Corpus maxillae altındaki uzantıda, üst diş kemeri yer alır. Burada, alveoli dentales denen diş çukurları bulunur.
-Elmacık kemiği (os zygomaticum- zigomatik kemik )
Os Zygomaticum, göz çukurunun alt dış bölümünde bulunan çift kemiktir. Kafatasının en güçlü kemiklerindendir Kafa ve yüz iskeleti arasında bağlantıyı sağlar. Frontal kemik, temporal kemik ve maksilla ile eklemleşir.
-Burun kemiği (os nasale- nazal kemik )
Os nasale, burun sırtının iskeletini oluşturur. Çift kemiktir. Küçük dikdörtgen şeklindedir. Frontal kemik, maksilla ve kendi eş kemiği ile eklemleşir
Os lacrimale, yüz kemikleri içinde en küçüğüdür. Orbitanın (göz çukuru) iç yan duvarının önün de yer alır. Çift kemiktir. Bu kemik üzerindeki olukta gözyaşı kesesi yer alır.
-Damak kemiği (os palatinum- palatin kemik)
Os palatinum, maksilla ve sfenoid kemiğin kanatsı çıkıntıları arasında yer alan “L” şeklinde çift kemiktir.
-Alt boynuzcuk kemiği (concha nasalis inferior- konka nazalis inferior)
Concha nasalis inferior, burun boşluğunun dış yan duvarında, kendi üstüne kıvrılmış şekilde yer alan küçük, çift kemiktir. Burun boşluğu dış yan duvarındaki alt kemik çıkıntılarının (konkaların) oluşumunu sağlar.
-Sapan kemiği (vomer- vomer)
Vomer, burun bölmesinin arka alt kısmını yapan tek kemiktir. Sfenoid kemik, maksilla, palatinum kemik ve etmoid kemik arasındadır.
* Alt çene kemikleri Şunlardır:
-Alt çene kemiği (mandibulae -mandibula)
Mandibulae, yüz iskeletinin en büyük ve en sağlam kemiğidir. Kafatası iskeletinin ise tek hareketli kemiğidir.
-Dil kemiği (os hyoideum -hyoid kemik)
Os Hyoideum (Dil kemiği) Os hyoideum, boynun önünde, gırtlağın üstünde, dil kökünün aşağısında “U” şeklinde tek kemiktir. İskeletteki diğer hiçbir kemikle eklem yapmaz. İskelete kas ve bağlarla tutunur.
Bütün Olarak Kafa İskeleti
Tüm beyni içine alan kafa kemikleri ve yüz kemikleri birleşerek kafa iskeletinin bütününü oluşturur. Kranyumdaki tek oynar eklem, çene eklemidir. Diğer kemikler birbirlerine sutura denen dikiş tarzındaki oynamaz eklemlerle tutunmuşlardır. Kafa iskeleti beş şekilde incelenir;
. Sutura sagittalis: İki paryetal kemik arasındaki dikey konumdaki suturadır.
.Sutura coronalis: Frontal kemik ile paryetal kemik arasında, taç şeklindeki suturadır.
.Sutura lambdoidea: Oksipital kemik ile paryetal kemik arasındaki suturadır.
Sutura sagittalis ile sutura coronalisin kesiştiği yere, bregma noktası denir. Sutura sagittalis ile sutura lambdoideanın kesiştiği yere, lambda noktası denir.
2.Norma Lateralis: Kafa iskeletinin yandan görünen kısmıdır.
3.Norma Facialis: Kafa iskeletinin önden görünen kısmıdır. Önden görünüşte üç önemli boşluk vardır. Orbita, (cavitas orbitalis-göz çukuru) cavitas nasalis, (burun boşluğu) cavitas oris (ağız boşluğu)‟dir.
4.Norma Occipitalis: Kafa iskeletinin arkadan görünen kısmıdır.
5.Norma Basilaris: Kafa iskeletine aşağıdan bakıldığında görünen kısmıdır. Kafa tabanına, basis cranii de denir. Basis cranii ikiye ayrılır: Kalvaryayı kaldırınca üstten görünen bölümüne, basis cranii interna; mandibula uzaklaştırılıp alttan bakıldığında görünen bölümüne, basis cranii externa denir.
GÖVDE KEMiKLERi (OSSA TRUNCUS)
Gövde kemikleri, omurga ve göğüs kafesi kemiklerinden oluşur.
Omurga (Columna Vertebralis)
Omurga, kafatası tabanından başlayarak boyun ve gövdenin arka ortasında uzanan ve omurların üst üste dizilmesiyle oluşmuş kemik kolondur.
Omurga 33 veya 34 omurun (vertebrae) üst üste sıralanmasıyla oluşur. Yetişkinde omurga, sakrum ve koksiks omurlarının kemikleşip kaynaşmasından dolayı 26 adet bağımsız kemikten oluşur. 26 adet omur birbirlerine discus intervertebralis (omurlar arası disk) olarak adlandırılan lifli kıkırdaktan yapılı bağlarla birbirine bağlanmıştır. Yetişkin bir erkekte 70 cm, kadında 60 cm olan omurga uzunluğunun ¼ ünü diskler, ¾ ünü ise omurlar oluşturur.
Omurganın bölgeleri ve omur sayıları şunlardır:
.Boyun omurları (vertebrae cervicales) C 7 omur,
.Göğüs omurları (vertebrae thoracicae) T 12 omur,
.Bel omurları (vertebrae lumbales) L 5 omur,
.Kuyruk sokumu (vertebrae sacrale, os sacrum) S 5 omur, (yetişkinde 1 kemik)
.Kuyruk omurları (vertebrae coccygea, os coccyge) 4-5 omur, (yetişkinde 1 kemik)
Tipik Bir Omurun Yapısı
Birinci ve ikinci boyun omurları ile sakrum ve koksiks omurları hariç, diğer omurlar ortak bir anatomik yapıya sahiptir. Tipik bir omurun yapısında şu bölümler bulunur.
Corpus Vertebrae: (Omur gövdesi) Omurların ön bölümünde kısa, silindirik yapılardır.
Arcus Vertebrae: (Omur kemeri) Omurun arka bölümünü oluşturan, omur gövdesinin arkasında bulunan kavisli yapıdır.
Foramen Vertebrale: (Omur deliği) Omur gövdesi ile omur kemerinin çevrelediği her bir omurun ortasında bulunan deliktir. Omurların üst üste dizilmesiyle foramen vertebralar üst üste gelerek bir kanal oluşturur. Oluşan bu kanala, omurga kanalı (Canalis vertebralis) denir. Bu kanalda merkezi sinir sistemi organı olan omurilik bulunur.
Processus Spinosus: (Dikensi çıkıntı) Omurların arka ortasında bulunan sivri çıkıntıdır. Her bir omurda bir tanedir.
Processus Transversus: (Enine çıkıntı) Omurların yanlarında, enine durumda olan iki adet çıkıntıdır. Processus Articularis: (Eklem çıkıntısı) Eklem çıkıntılarıdır. Altta iki, (proc. articularis inferior) üstte iki, (proc. articularis superior) toplam dört tanedir.
Bölgelere Göre Omurların Özellikleri
Boyun Omurları: (Vertebrae cervicales) Boyun bölgesinde 7 omur bulunur. Hareketli omurların en küçükleridir. Enine çıkıntılarının üzerindeki delikler üst üste gelerek bir kanal oluşturur. Buradan beyne giden arter (a. vertebralis) geçer. ilk iki boyun omuru diğerlerinden farklıdır:
Atlas: Birinci boyun omurudur. Atlasın gövdesi (corpus) ve dikensi çıkıntısı (proc. spinosus) yoktur. Kafa kemiklerinden oksipital kemikle eklemleşerek atlanto-oksipital eklemi oluşturur
Axis: (eksen) İkinci boyun omurudur. Gövdesi üzerinde dens denen silindirik bir çıkıntı vardır. Bu çıkıntı atlasla eklemleşir. Bu eklem sayesinde başın sağa, sola dönme hareketi yapılır.
Kuyruk Sokumu Kemiği: (Os sacrum) Sakral omurların ve arasındaki disklerin kemikleşip, birleşmesiyle oluşmuştur. Başlangıçta 5 adet olan omur, birleşerek yetişkinde tek kemik halini almıştır. Pelvis iskeletinin arka üst duvarını yapar. Yanlarda kalça kemiği ile eklemleşir.
Kuyruk Kemiği: (Os coccygea) Omurganın en son bölgesidir. Sakrum gibi 4-5 omurun kaynaşıp birleşmesiyle oluşmuş tek kemiktir. Üstte sakrumla eklemleşir.
Göğüs Omurları: (Vertebrae thoraccicae) Göğüs omurları 12 adettir. Gövdeleri ve çıkıntıları boyun omurlarına göre daha kalındır.
Bel Omurları: (Vertebrae lumbales) Bel omurları 5 adettir. Presakral omurların en sağlam ve en büyükleridir.
Göğüs Kafesi Kemikleri (Ossa Thoracicae)
Göğüs kafesini; önde göğüs kemiği, (os sternum) ön, yanlarda ve arkada kaburgalar, (costae) arka ortada göğüs omurları (vertebrae thoracicae) oluşturur. Göğüs iskeletinin çevrelediği boşluğa, göğüs
boşluğu (cavum thoracis) denir. Göğüs kemikleri 25 adettir. Göğüs kemikleri Os sternum, (göğüs kemiği) ve costae (kosta-kaburgalar)‟ dır.
Os Sternum (Göğüs kemiği) Göğüs kafesinin ön ortasında yer alan, yukarıdan aşağıya uzanan, yassı bir kemiktir. Sternumun üç bölümü vardır. Bunlar:
Sternum Sapı (Manubrium sterni): Diğer bölümlere göre, daha geniş ve kalın olan üst bölümdür. Sternum Gövdesi (Corpus sterni): Sternum sapı ile hançersi çıkıntı arasında kalan orta bölümdür. Ksifoid (hançersi) Çıkıntı(Xiphoideus sterni): Sternumun sivri olan alt parçasıdır.
Ossa Costae(Kaburgalar)
.Gerçek kaburgalar(costae verae)
.Yalancı kaburgalar(costae spuriae)
.Yaysı kaburgalar
.Serbes(yüzen) kaburgalar dır.
ÜST EKSTREMİTE KEMİKLERİ (OSSA MEMBRİ SUPERİORİS)
Üst ekstremitelere üst taraf veya üst yanlar da denir. Üst taraf; omuz, kol, önkol ve el olmak üzere dört bölümde incelenir. Sağ ve sol üst ekstremitelerde 32‟şer adet, toplam 64 kemik vardır
Üst Taraf Kavşağı veya Omuz Kemikleri Kürek kemiği (os scapulae-skapula)
Serbest Üst Taraf Kemikleri Kol kemiği (os brachium)
o Kol kemiği ( os humerus)
-Önkol kemikleri (ossa antebrachium)
o Döner kemik (os radius)
o Dirsek kemiği (os ulna)
El kemikleri (ossa manus)
o El bilek kemikleri (ossa carpi-karpal kemikler)
o El tarak kemikleri (ossa metacarpi-metakarpal kemikler)
o El parmak kemikleri (ossa digitorium manus, phalanges)
Üst Taraf Kavşağı veya Omuz Kemikleri
Omuz kemikleri, skapula ve klaviculadır.
Os Scapulae (Kürek kemiği)
Göğüs kafesinin arkasına kas ve zarlarla tutunmuş, yassı, üçgen şeklinde bir kemiktir. İki yüzü, üç köşesi ve üç kenarı vardır.Arka yüzdeki kemiği ikiye ayıran belirgin çıkıntıya, kürek dikeni (spina scapulae) denir. Bu çıkıntının devamı şeklinde olan ve köprücük kemiğiyle eklem yapan genişlemiş ucuna, omuz çıkıntısı (acromion) denir.
Os Clavicula (Köprücük kemiği)
Yatık “S” şeklinde uzun bir kemiktir. Göğüs kemiği, sternum ve kürek kemiği ile eklem yapar. Dıştan rahatlıkla görülebilen ve vücutta en kolay kırılabilen kemiktir.
Serbest Üst Taraf Kemikleri
Serbest üst taraf kemikleri; kol, ön kol ve el kemikleri olarak sınıflandırılır.
Kol Kemikleri (Ossa Brachium) Dirsek ve omuz arasındaki üst ekstremite bölümüne, kol (brachium) denir. Bu bölümde bir adet kemik vardır.
Os Humerus: (Kol kemiği) Üst ekstremitenin en büyük kemiğidir. Tipik uzun kemiktir. Tüm uzun kemiklerde olduğu gibi alt uç, üst uç ve bir de gövdesi vardır.
Ön Kol Kemikleri (Ossa Antebrachium) Dirsek ile el bileği arasındaki üst ekstremite bölümüne, ön kol (antebrachium) denir. Önkolda radius ve ulna kemikleri bulunur.
Os Radius: (Döner kemik) Anatomik duruşa göre önkol iskeletinin dış yanındadır. Bu pozisyonda dirsek kemiği ile birbirlerine paraleldirler.Radius uzun bir kemiktir. Alt ucu, üst uca göre daha kalındır. Üst ucundaki en önemli yapı, radius başıdır(caput radii).Radiusun orta kısmına radius gövdesi (corpus radii) denir.
Os Ulnae: (Dirsek kemiği) Önkol iskeletinin iç yanında, serçe parmak hizasında uzun bir kemiktir. Üst ucun arkasındaki belirgin çıkıntıya, dirsek çıkıntısı (olecranon) denir.
El Kemikleri (Ossa Manus)
El kemikleri: El bileği kemikleri, el tarağı kemikleri ve el parmak kemikleri olmak üzere üç gruba ayrılarak incelenir.
Ossa Carpi: (El bileği kemikleri ) El bileği iskeleti 8 kısa kemikten oluşmuştur. El bilek kemikleri dörder adet, iki sıra halinde dizilmişlerdir.
Ossa Metacarpi: (El tarak kemikleri) El tarak kemikleri 5 adet ince, uzun kemiklerdir. Avuç içi ve el sırtının iskeletini oluştururlar.
Ossa Digitorium Manus-Phalanges: (El parmak kemikleri) El parmaklarının iskeletini yapan kemiklerdir. Başparmakta iki, diğer parmaklarda üçer tane, toplam 14 adettir.
ALT EKSTREMiTE KEMiKLERi (OSSA MEMBRi iNFERiORiS)
Alt ekstremitelere, alt taraf veya alt yanlar da denir. Alt taraf kemikleri vücudun tüm ağırlığını taşımasından dolayı oldukça güçlü kemiklerdir. Alt taraf; kalça, uyluk, bacak ve ayak olmak üzere dört bölümde incelenir. Sağ ve sol alt tarafta 31‟er adet, toplam 62 adet kemik vardır.
Alt Taraf Kavsağı veya Kalça Kemikleri
Kalça kemiği (os coxae-koksa)
Serbest Alt Taraf Kemikleri
Uyluk bölgesi kemikleri
o Uyluk kemiği (os femur-femur)
o Diz kapağı kemiği (os patella-patella)
Bacak kemikleri (ossa cruris-kruris)
o Kaval kemik (os tibia-tibiya)
o Kamış kemik (os fibula-fibula)
Ayak kemikleri (ossa pedis)
o Ayak bileği kemikleri (ossa tarsi-tarsal kemikler)
o Ayak tarak kemikleri (ossa metatarsi-metatarsal kemikler)
o Ayak parmak kemikleri (ossa digitorium pedis, phalangesfalanks
Alt Taraf Kavsağı veya Kalça Kemikleri
Os Coxae: (Kalça kemiği) Pelvis (leğen) iskeletinin iki yanında yassı, geniş, çift kemiktir. Kalça kemikleri üç ayrı kemiğin (os ilium, os pubis, os ischii) 15-16 yaşlarında kaynaşarak birleşmesiyle tek kemik halini alır.
Kalça Kemiğinin Bölümleri
o Leğen Kemiği: (Os ilium-ilyum) Kalça kemiğinin geniş üst bölümüdür.
o Oturak Kemiği: (Os ischii-iskiyum) Kalça kemiğinin arka alt bölümünü oluşturan kemiktir. Kemiğin arka alt kısmındaki kalın, sağlam, pürtüklü çıkıntıya, tuber ischiadicum (üstüne oturduğumuz çıkıntı) adı verilir. Oturduğumuz zaman ağırlık buranın üzerindedir.
o Çatı Kemiği: (Os pubis-pubis) Kalça kemiğinin ön alt bölümünü oluşturur. Sağ ve sol iki pubis kemiği, orta çizgi üzerinde fibröz kıkırdaktan oluşan bir eklemle birleşir. Bu ekleme, symphsis pubica (simfizis pubis) denir.
Leğen (Pelvis) Yanlarda iki coxae, arkada os sacrum ve os coccxyin eklemleşmesiyle oluşmuş gövdenin alt bölümüdür. Pelvis iskeletinin çevrelediği boşluğa, pelvis boşluğu (cavitas pelvis) denir. Pelvis boşluğunda idrar torbası, iç üreme organları, kalın bağırsağın rektum bölümü ve ince bağırsak kıvrımları bulunur. Pelvis boşluğu ikiye ayrılır:
Büyük pelvis (pelvis majör)
Küçük pelvis (pelvis minör)
Serbest Alt Taraf Kemikleri
Serbest alt taraf kemikleri; uyluk, bacak ve ayak kemikleri olarak sınıflandırılır.
Uyluk Bölgesi Kemikleri Kalça eklemi ile diz arasına, uyluk iskeleti denir. Burada uyluk kemiği bulunur. Diz kapağı kemiği de bu bölüm kemiklerinden kabul edilir.
Os Femur, Os Femoris (Uyluk kemiği): Uyluk iskeletini yapan, vücudun en uzun, en güçlü kemiğidir. Vücudun bütün ağırlığı bu kemiklerle bacaklara, bacaklardan da ayaklara aktarılır. Tipik bir uzun kemik olduğundan 3 bölüme ayrılarak incelenir. Üst uçtaki küre seklinde olan, acetabulumla eklemlesen yapıya, femur bası (caput femoris) femur basını gövdesine bağlayan dar kısma, femur boynu (collum femoris) denir.Femurun iki ucu arasındaki uzun bölümüne, femur gövdesi (corpus femoris) denir.
Os Patella: (Diz kapağı kemiği) Sesamoid kemik sekline tipik örnektir. Diz ekleminin ön bölümünün yapısına katılır. Tabanı yukarıda, tepesi asağıda üçgen seklindedir.
Bacak Kemikleri (Ossa Cruris)
Diz eklemi ile ayak bileği arasındaki alt ekstremite bölümüne bacak (cruris) denir. Bacak iskeletini kaval kemik ve kamış kemik oluşturur.
Os Tibia: (Kaval kemik) Bacak iskeletinin iç yanında, kalın, kuvvetli, uzun bir kemiktir. Tibianın üst ucunun ön yüzünde, deri altında elle rahatlıkla hissedilebilen çıkıntıya, tuberositas tibia denir.
Os Fibula: (Kamıs kemik, baldır kemiği) Bacak iskeletinin dış yanında, ince ve uzun bir kemiktir. Fibula diz eklemine katılmaz. Alt uçta ayak bileği kemiklerinden talus ile eklemleşerek ayak bileği ekleminin olusumuna katılır.
Ayak Kemikleri (Ossa Pedis)
Her bir ayak iskeletinde 26 adet kemik bulunur. Ayak kemikleri de ellerde olduğu gibi ayak bileği kemikleri, ayak tarağı kemikleri ve ayak parmak kemikleri olarak 3 gruba ayrılarak incelenir:
Ossa Tarsi: (Ayak bileği kemikleri) Ayak bileğinde yedi adet kemik bulunur. El bileğinde olduğu gibi iki sıra halinde dizilmislerdir. Arka sıra, (birinci sıra - proksimal sıra) kemikleri iki büyük kemiktir. Eklem kemiği, asık kemiği ;(os talus) ayak bileği eklemine katılır. Topuk kemiği; (calcaneus) ayak iskeletinin en büyük kemiğidir. Topuk çıkıntısını oluşturur. Ossa Metatarsi: (Ayak tarak kemikleri) Beş adet ince uzun kemiktir. El tarak kemiklerine benzer. Ossa Digitorium, Phalanges: (Ayak parmak kemikleri) Ayak parmak iskeletini oluşturan küçük kemiklerdir. Başparmakta iki, diğerlerinde ise üçer falanks bulunur. adettir.
İkinci Bölüm : Eklemler
Kaynak :Öğr. Gör. Nurhan BİNG
Twitter
Facebook Page
Ana Sayfa
0 Yorum:
Yorum Gönder