Luna Programı ve Luna Uzay Araçları

Luna programı (Rusça bir kelime olan "Luna"nın anlamı "Ay"dır), zaman zaman Lunik ya da Lunnik olarak telaffuz edilen, Sovyetler Birliği tarafından 1959'dan 1976'ya kadar Ay'a yollanan robotik uzay araçları programı. Bu program sayesinde Ay'daki; toprağın kimyasal yapısı, yer çekimi, sıcaklık ve radyasyon miktarı hakkında bilgiler elde edilmiştir. Proje kapsamında, toplamda 24 araç görev almıştır.

ABD ile Sovyetler Birliği arasında yaklaşık 10 yıl süre Ay yarışını Temmuz 1969'da ABD, Apollo 11 ile kazanmıştı. Bundan sonra ABD uzay çalışmalarını biraz yavaşlatırken Sovyet Rusya uzay programlarını aksatmadan, hatta geliştirerek sürdürdü. SSCB'nin büyük programın bir bölümünü de 1959'da başlatan Luna programı oluşturuyordu. Bu programın bir öğesi olan Luna 16 adlı uzay aracı, 20 Eylül 1970'te aya indi. İndikten 26 saat sonra, uzay aracı, altındaki toprağı delmeye başladı. 35 cm derinden 101 gr. toprak örneği aldı. Toprağı sırtında getirdiği dönüş kapsülüne yerleştirdi. Kısa bir süre sonra kapsül kendi roketini ateşledi, Luna-16'dan ayrıldı ve Dünya'ya dönüş yolculuğuna başladı. 24 Eylül'de ay toprağı taşıyan kapsül paraşütle Kazakistan topraklarına iniş yaptı. SSCB, bu etkileyici girşimi aslında Apollo 11'in aya indiği gün, Luna 15 ile gerçekleştirmeyi planlamıştı. Böylece hem bütün dünyayı bir kez daha şaşırtacak hem de ABD'lilerden önce ay toprağını getireceklerdi. Ne var ki Luna 15, iniş sırasında Ay'daki dağlara çarparak parçalandı. Bu görev de 1,5 yıl sonra Luna 16'ya kaldı.

Görevler

Luna 1958A

Başlatma hatası, 23 Eylül 1958

Lunar impact attempt

Luna 1958B

Başlatma hatası, 11 Ekim 1958

Lunar impact attempt

Luna 1958C

Başlatma hatası, 4 Aralık 1958

Lunar impact attempt

Luna 1958D

Başlatma hatası, 17 Aralık 1958

Lunar impact attempt

Luna 1

Luna 1 (E-1 serisi), ya da Rusça Rüya anlamına gelen Мечта (Okunuşu: Meçta), Ay'ın yakınlarına ulaşan bir dizi uzay aracının ilkidir. Sovyetler Birliği tarafından 2 Ocak 1959'da Baykonur Uzay Üssü'nden Vostok roketiyle uzaya fırlatılmıştır. 4 Ocak 1959'da Ay'ın 5995 km yakınından geçmiştir. Güneş yörüngesine giren ilk insan yapısı nesne olmuştur. Yörüngesi Dünya ile Mars arasındaydı.

Lunar (Impact) Flyby

Luna 1959A

Başlatma hatası, 18 Haziran 1959

Lunar impact attempt

Luna 2

Luna 2 (E-1A serisi), Ay'ın yakınlarına ulaşan bir dizi uzayaracının ikincisidir. Sovyetler Birliği tarafından 12 Eylül 1959'da Baykonur Uzay Üssü'nden Vostok roketiyle uzaya fırlatılmıştır. 13 Eylül 1959'da Ay'ın yüzeyinde Sessizlik Denizi'nin batısına Aristides, Arşimet ve Autolycus kraterlerinin yanına çarparak Ay yüzeyine inen ilk insan yapısı nesne olmuştur.

Lunar impact 14 Eylül 1959

Latitude 29.10 N, Longitude 0.00 - Palus Putredinis

Luna 3

Luna 3 (E-3 serisi), Ay'ın yakınlarına ulaşan bir dizi uzayaracının üçüncüsüdür. Sovyetler Birliği tarafından 4 Ekim 1959'da Baykonur Uzay Üssü'nden Vostok roketiyle uzaya fırlatılmıştır. 6 Ekim 1959'da Ay'ın güney kutbunun 6.200 km üzerinden geçmiştir. Ay'ın öte yüzünün ilk fotoğrafları bu uzayaracı tarafından çekilmiştir. Bu fotoğraflarda dağlık arazi ile Mare Moscovrae (Moskova Denizi) ve Mare Desiderii (Arzu Denizi) adı verilen karanlık ve alçak rakımlı iki bölge görünmekteydi. Arzu Denizi'nin daha sonra daha küçük Mare Ingenii (Marifet Denizi) ve karanlık diğer kraterlerden oluştuğu gözlemlenmiştir.

Fotoğrafın çekilmesini sağlayan, dönemi için teknoloji harikası olarak niteleyebileceğimiz Yenisey-2 telefoto cihazıydı. Yenisey-2’nin toplam 40 fotoğraf çekebilme

kapasitesi vardı. Araç fotoğrafları, beraberinde taşıdığı 35mm’lik normal bir fotoğraf filmi ile çekiyor, daha sonra bu filmler otomatik bir sistemle yıkanıp bir iç kameranın önüne getirililip arkadan verilen güçlü ışıkla aydınlatılıyor, kamera bu filmi “tarayıp” Dünya’ya televizyon sinyali şeklinde aktarıyordu. Yani tam bir elektro/mekanik mucizeydi diyebiliriz.

Araç, 40 fotoğraf çekebilme kapasitesi olmasına rağmen Dünya’ya 29 adet fotoğraf gönderebildi. Fotoğrafların kalitesi elbette ilk deneme olduğundan oldukça düşüktü ancak, daha sonraki araçlar için büyük tecrübe kazandırdı. Ayrıca araçta yer alan mikrometeor ve kozmik ışın dedektörleriyle de ilk kez Ay yörüngesinde farklı bilimsel araştırmalar yapılabilme imkanına kavuşulmuştu.

Luna 3 ün Ay Fotoğrafı

Lunar Flyby

Luna 1960A

Başlatma hatası, 15 Nisan 1960

Lunar flyby attempt

Luna 1960B

Başlatma hatası, 19 Nisan 1960

Lunar flyby attempt

Luna - Sputnik 25

4 Ocak 1963'te fırlatıldı (yörüngeden çıkamadı ve sadece bir gün sonra atmosfere geri döndü)

Soft landing attempt

Luna 1963B

Başlatma hatası, 3 Şubat 1963

Soft landing attempt

Luna 4

2 Nisan 1963'te fırlatıldı

Lunar Flyby (Soft landing attempt)

Luna 1964A

Başlatma hatası, 21 Mart 1964

Soft landing attempt

Luna 1964B

Başlatma hatası, 20 Nisan 1964

Soft landing attempt

Luna - Cosmos 60

12 Mart 1965'te fırlatıldı (yörüngeden çıkamadı ve sadece beş gün sonra atmosfere geri döndü)

Soft landing attempt

Luna 1965A

Başlatma hatası, 10 Nisan 1965

Soft landing attempt

Luna 5

9 Mayıs 1965'te fırlatıldı

Lunar impact (yumuşak iniş denemesi) - Bulutlar Denizi

Luna 6

8 Haziran 1965'te fırlatıldı

İniş denendi ama ayda kayboldu.

Luna 7

4 Ekim 1965'te fırlatıldı

Lunar Impact - Oceanus Procellarum

Luna 8

3 Aralık 1965'te fırlatıldı

Lunar Impact - Fırtınalar Denizi

Luna 9

31 Ocak 1966'da fırlatıldı

3 Şubat 1966'da Ay'a iniş yaptı

Sovyet Luna 9 aracı, yumuşak inişten yaklaşık 5 dakika sonra Dünya’ya veri aktarımına başladı ve Ay’ın yüzeyinden ilk panoramik görüntüleri aktardı. Bu görüntüler yardımıyla boyutu 1 mm’ye varan detaylar görülebiliyordu. Araç, Ay’ın yüzeyinde 75 saat kaldı.

Bundan önce Luna-2 aracı Ay’ın yüzeyine ulaşan ilk uzay aracı olmuştu, ancak bu araç sert iniş yapmıştı. Fakat yumuşak iniş olmadan Ay’ın yüzeyinde araştırma yapabilmek mümkün değildi. Bu nedenle de yumuşak iniş ve yüzeyden görüntüler elde etmek için Luna-9 Ay’a gönderildi. Bu uçuşla birlikte ayrıca Dünya’nın çevresindeki dış radyasyon kuşağının tam yeri belirlendi. Alınan görüntüler sayesinde bilim insanları Ay’ın yüzeyindeki mikrorölyefin özelliklerini saptayabildi.

Latitude 7.08 N, Longitude 295.63 E - Oceanus Procellarum

Luna - Cosmos 111

1 Mart 1966'da fırlatıldı (yörüngeden çıkamadı ve sadece iki gün sonra atmosfere geri döndü)

Lunar orbit attempt

Luna 10

Lunar Orbiter

Luna 10 (E-65 serisi), Lunik 10 olarak da bilinir, Sovyetler Birliği'nin Luna programından insansız bir uzayaracıdır. 31 Mart 1966'da Baykonur Uzay Üssü'nden Molniya roketiyle uzaya fırlatılmıştır. 3 Nisan 1966'da Ay'ın yörüngesine girdi ve 3 saat sonra Ay çevresinde ilk turunu atarak yörüngeye giren ilk insan yapısı nesne oldu.

Luna 1966A

Başlatma hatası, 30 Nisan 1966

Lunar Orbiter attempt

Luna 11

24 Ağustos 1966'da fırlatıldı

Lunar Orbiter

Luna 12

22 Ekim 1966'da fırlatıldı

Lunar Orbiter

Luna 12, Dünya yörüngesinde dönen bir platformdan Ay'a doğru fırlatıldı ve 25 Ekim 1966'da Ay yörüngesine ulaştı. Uzay aracı, Ay yüzeyinin fotoğraflarını alıp ileten bir televizyon sistemi ile donatılmıştı. Fotoğraflar maksimum 14.9-19.8 m çözünürlüğe sahip 1100 tarama satırı içeriyordu. Ay yüzeyinin resimleri 27 Ekim 1966'da iade edildi. Fotoğrafların sayısı bilinmiyor. Luna 12'den gelen radyo yayınları, 602 ay yörüngesi ve 302 radyo yayınından sonra 19 Ocak 1967'de durdu.

Luna 12, Luna 11'in başaramadığı görevi tamamlamak için başlatıldı - Ay yörüngesinden Ay yüzeyinin yüksek çözünürlüklü fotoğraflarını çekmek. Luna 12, 25 Ekim 1966'da Ay'a ulaştı ve 133 x 1.200 kilometrelik bir yörüngeye girdi. Sovyet basını 29 Ekim'de yüzeyden çekilen ilk fotoğrafları - Yağmurlar Denizi'ni ve Aristarchus kraterini gösteren resimler - yayınladı . Çözünürlük 15 ila 20 metre kadar yüksekti. Film geliştirildi, sabitlendi, otomatik olarak kurutuldu ve Dünya'ya iletilmek üzere tarandı. Başka fotoğraf yayınlanmadı. Ana görüntüleme görevini tamamladıktan sonra, Luna 12, başarılı bir şekilde yerine getirilen bilimsel görevini gerçekleştirmek için dönmeye karşı stabilize edilmiş bir ruloya yerleştirildi.

Luna 12, sinyallerinin Jodrell Bank Gözlemevi tarafından kesilmesini önlemek için kasıtlı adımların atıldığı ilk Sovyet araştırmasıydı .  Sonda, gözlemevinin görüş alanı içindeyken, sinyallerini iki farklı frekans arasında değiştirmeye başladı, Jodrell Bank'ın izleyemediği bir şeydi.

Luna 13

21 Aralık 1966'da fırlatıldı

24 Aralık 1966'da Ay'a iniş yaptı

Latitude 18.87 N, 297.95 E - Oceanus Procellarum

Luna 1968A

Başlatma hatası, 7 Şubat 1968

Lunar Orbiter attempt

Luna 14

7 Nisan 1968'de fırlatıldı

Lunar Orbiter

Luna 1969A

Başlatma hatası, 19 Şubat 1969

Lunar Rover attempt

Luna 1969B

Başlatma hatası, 15 Nisan 1969

Lunar Sample Return attempt

Luna 1969C

Başlatma hatası, 14 Haziran 1969

Lunar Sample Return attempt

Luna 15

13 Haziran 1969'da fırlatıldı

Lunar Orbiter (attempted lander)

Luna - Cosmos 300

23 Eylül 1969'da fırlatıldı

Lunar Sample Return attempt (yörüngeden çıkamadı ve sadece dört gün sonra atmosfere geri döndü)

Luna - Cosmos 305

22 Ekim 1969'da fırlatıldı

Lunar Sample Return attempt (yörüngeden çıkamadı ve sadece iki gün sonra atmosfere geri döndü)

Luna 1970A

Başlatma hatası, 6 Şubat 1970

Lunar Sample Return attempt

Luna 1970B

Başlatma hatası, 19 Şubat 1970

Lunar Orbiter attempt

Luna 16

12 Eylül 1970'te fırlatıldı

20 Eylül 1970'te Ay'a iniş yaptı

Latitude 0.68 S, Longitude 56.30 E - Mare Fecunditatis

Lunar Sample Return to Earth 24 Eylül 1970

Luna 16, Ay yüzeyine inip, taş ve toprak örnekleri toplayarak dönen ilk robot uzay aracı.

Sovyetler Birliği’ne ait olan Luna 16 sondası, ABD’nin Ay’a inişinden kısa bir süre sonra, 1970 yılında Ay yüzeyine inmiş, inişinden 4 gün sonra Ay toprağı örnekleriyle yeryüzüne dönmüştü.

İşin ilginç ve bilinmeyen bir yanı, Luna 15′in, ABD ilk insanlı Ay uçuşunu gerçekleştirdiği gün Ay’a inecek olmasıydı. Fakat Luna 15 robot uzay sondası başarısız oldu. SSCB’nin (bilmeyenler için; Sovyetler Birliği’nin kısaltmasıdır) Ay’a gönderdiği ilk insansız aracın taş ve toprak örneği getirmesi böylece 1.5 yıl sonra fırlatılan Luna 16′ya kaldı.

Luna 17/Lunokhod 1

10 Kasım 1970'te fırlatıldı

17 Kasım 1970'te Ay'a iniş yaptı

Latitude 38.28 N, Longitude 325.00 E - Mare Imbrium

Lunar Rover - Lunokhod 1

Luna 18

2 Eylül 1971'de fırlatıldı

Lunar Impact (Lunar Sample Return attempt)

Latitude 3.57 N, Longitude 50.50 E - Mare Fecunditatis

Luna 19

28 Eylül 1971'de fırlatıldı

Lunar Orbiter

Luna 20

14 Şubat 1972'de fırlatıldı

21 Şubat 1972'de Ay'a iniş yaptı

Latitude 3.57 N, Longitude 56.50 E - Mare Fecunditatis

Lunar Sample Return to Earth 25 Şubat 1972

Luna 20, Sovyetler Birliği'nin gezegen bilimi kapsamında uyguladığı Luna programı kapsamında başarılı üç uzay aracından ikincisi.

Uçuş

Luna 20, ilk kez 14 Şubat 1972 tarihinde fırlatılmıştır. 18 Şubat'ta Ay yörüngesine girmiş, 21 Şubat'ta ise Ay yüzeyine yumuşak iniş yapmıştır. Ardından gerekli numuneleri toplayan Luna 20, 15 Şubat 1972'te Sovyetler Birliği'ne dahil olan Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti topraklarına sağlıklı bir şekilde iniş gerçekleştirmiştir, örnekler ertesi gün incelenmeye başlanmıştır.

Luna 20, Ay'a topraktan örnek toplama amacıyla gönderilen ve başarıyla geri dönen sekizinci Sovyet uzay aracıdır.

NASA, Mart 2010 tarihinde Luna 20'nin iniş yaptığı noktaları gördüğünü belirtmiştir

Luna 21/Lunokhod 2

8 Ocak 1973'te fırlatıldı

Moon 15 Ocak 1973'te Ay'a iniş yaptı

Latitude 25.85 N, Longitude 30.45 E - LeMonnier Crater

Lunar Rover - Lunokhod 2

Luna 22

29 Mayıs 1974'te fırlatıldı

Lunar Orbiter

Luna 23

28 Ekim 1974'te fırlatıldı

Lunar Lander (Lunar Sample Return attempt) - Mare Crisium

Luna 1975A

16 Ekim 1975'te fırlatma başarısız oldu

Lunar Sample Return attempt - Mare Crisium

Luna 24

9 Ağustos 1976'da fırlatıldı

18 Ağustos 1976'da Ay'a iniş yaptı

Latitude 12.25 N, Longitude 62.20 E - Mare Crisium

Lunar Sample Return- Mare Crisium

Posted in: Uzay