Alesia Muharebesi

Alesia Muharebesi veya Alesia Kuşatması, MÖ 52 yılının Eylül ayında Mandubi kabilesinin en önemli kenti ve kalesi Alesia çevresinde yapılan savaş. Jül Sezar ve süvari komutanları Marcus Antonius, Titus Labienus ve Gaius Trebonius tarafından komuta edilen Roma Cumhuriyeti ordusu ile Avernilerin lideri Vercingetorix etrafında toplanmış olan Galyalı kabileler arasında yapılmıştır. Galyalılar ve Romalılar arasında meydana gelen son büyük çarpışmadır ve Galya Savaşlarında inisiyatifin Romalılara geçmesinin önünü açmıştır. Alesia Kuşatması, Sezar'ın en büyük askeri başarılarından biri olarak görülmektedir ve günümüzde bile Kuşatma savaşı ve Ablukanın klasik örneklerinden biri olarak kabul edilir.

Alesia'nın bazılarının iddia ettiği gibi Auxois dağının zirvesinde, Fransa'nın Alise-Sainte-Reine yerleşim yerinin yukarılarında olması muhtemeldir—ancak bu iddia Sezar'ın savaş tasviri ile örtüşmemektedir. Zaman içerisinde başka iddialar da ortaya atılmış olsa da, Chaux-des-Crotenay (Fransa'da Jura ili sınırları içinde) haricinde kalıntıları günümüze ulaşan yoktur.

Savaş sırasında Galyalılar sayıca Romalılardan beşe bir oranında daha fazlaydı. Bu durum aralarında Sezar'ın (Commentarii de Bello Gallico adlı eserinde) kendisinin de bulunduğu dönemin bazı yazar ve tarihçileri tarafından da doğrulanmıştır. Roma Zaferinin ardından Galya'da istikrar sağlanmış ve idari olarak bir Roma Eyaleti olarak düzenlenmiştir. Roma senatosunun Sezar'ın Galya'da kazandığı zaferler için bir zafer alayı düzenlemesine karşı çıkması, kısmen de olsa, MÖ 50–45 yılları arasında yaşanacak olan iç savaşın nedenleri arasında gösterilir.

Savaş öncesi durum

Jül Sezar MÖ 58 yılından beri Galya'daydı. Romanın seçimle iş başına gelinen en yüksek makamı olan Konsüllük görevini yürüten kişilerin, bu görevin sonunda Roma senatosu tarafından prokonsül olarak Roma'nın eyaletlerine atanması alışılagelmiş bir uygulamaydı. Sezar konsüllük görevini yürüttüğü MÖ 59 yılı sonunda, bir şekilde kendisinin Cisalpina Galya ve Transalpine Galya eyaletlerine prokonsül olarak atanmasını sağlamayı başardı. Prokonsüllük makamının görev süresi bir yıl ile sınırlıyken, Sezar görülmemiş bir şekilde on yıllık süreyle bu göreve getirildi. Imperium yetkisine sahip bir prokonsül olarak artık bu eyaletlerde mutlak bir otoriteye sahipti.

Sezar, Helvetler, Belgicler ve Nerviler gibi Galyalı kabileleri bir bir dize getirdi ve ardından pek çok diğer kabileyle de ittifak anlaşmaları yaptı. Galya savaşları sırasında birbiri ardına gelen başarılarla elde edilen savaş ganimetleri ve vergi alınacak yeni topraklar, Cumhuriyete çok büyük bir zenginlik getirmişti. Sezar'ın kendisi de bir general olarak savaş esirlerinin köle olarak satılması işinden çok büyük bir servet edinmişti ancak her zaman olduğu gibi başarı ve zenginlik kaçınılmaz olarak yeni düşmanları edinmesine neden olmuştu. Sezar, Pompey ve Marcus Licinius Crassus arasında Birinci Üçlü Yönetim adıyla sağlanmış olan politik ittifak, MÖ 54 yılında Julia'nın (Sezar'ın kızı ve Pompey'in karısı) doğum sırasında, Crassus'un ise Carrhae savaşında ölmesiyle sona erdi. Pompey ile politik bir bağdan yoksun kalması Genç Cato gibi cumhuriyetçilerin, onun Cumhuriyeti yıkarak kral olmak isteyen bir despot olduğu suçlaması ile Sezar'a karşı bir kampanya başlatmasının önünü açtı.

Alesia kuşatmasında kullanılan tahkimatları
gösteren bir yeniden kurma denemesi.

Daha önceden kontrol altına alınmış olan Eburoneler, MÖ 54–53 kışında Ambiorix liderliğinde Roma işgaline karşı ayaklandılar ve Quintus Titurius Sabinus komutasındaki On dördüncü Lejyon'u iyi planlanmış bir pusu sonucu neredeyse yok ettiler. Bu olay, şimdiden birliklerini dörtte birini kaybetmiş ve Roma'da değişen politik koşullar nedeniyle ihtiyaç duyduğu takviyeyi sağlamakta güçlük çeken Sezar'a vurulmuş büyük bir darbeydi. Eburone isyanı, Galya'da Roma'ya karşı elde edilmiş ilk net zaferdi ve milliyetçi fikirlerin ve hareketlerin gelişmesine yol açmıştı. İsyan bir yıl kadar sürmüş ancak Sezar Galya'da kontrolü yeniden sağlayarak kabileleri pasivize etmeyi başarmıştı. Nevarki Galya'da huzursuzluklar henüz sona ermemişti. Galyalı kabileler ancak birlik olmaları durumunda Roma işgalinden kutularak özgür olabileceklerinin farkına varmışlardı. Sezar'ın eski müttefiklerinden Aeduilerin öncülüğünde Bibracte'de genel bir konsey topladılar. Sadece Remiler ve Lingoneler Roma ile olan ittifak anlaşmalarını sadık kalmayı tercih ettiler. Konsey, birleşik Galya ordularının komutanı olarak Averniler'in şefi Vercingetorix'in atandığını ilan etti.

Sezar kendisine karşı oluşturulan ittifaktan haberdar olmadan kışlık kampını Cisalpina Galya'ya kurdu. Karışıklığın ilk işaretleri, Cenabum (modern Orléans) kentinin tüm Romalı sakinlerinin Carnuteler tarafından öldürülmesiyle geldi. Bu şiddet dalgasını Galyanın büyük kentlerindeki tüm Roma yurttaşlarının, tüccarlarının ve yerleşimcilerinin öldürülmesi takip etti. Haberlerin duyulması üzerine Sezar birliklerini hızla harekete geçirdi ve halâ karlarla kaplı olan Alpleri aşarak Galyanın merkezine geldi. Bu intikâl o dönem için rekor denilebilecek bir zamanda gerçekleştirilmiş ve bu sayede Galyalı kabileleri şaşkına çevirmek mümkün olabilmiştir. Sezar birliklerini bölerek Titus Labienus komutasındaki dört Lejyonu Senoneler ve Parisilerle savaşması için kuzeye gönderirken, kendisi de altı Lejyon ve müttefiki Germen süvarileri ile birlikte Vercingetorix'in peşine düşmüştü. İki ordu Gergovia kalesinin eteklerinde karşı karşıya gelmiş ve Vercingetorix savunma pozisyonunda kalmış ancak bir süre sonra kayıplarının gittikçe artması üzerine Sezar geri çekilmek zorunda kalmıştır. M.Ö. 52 yazında süvariler arasında çeşitli çatışmalar yaşanmış ancak meydan muharebesi için doğru bir zaman olmadığına karar veren Vercingetorix Mandubilerin kalesi olan Alesia kentine çekilmiştir.

Kuşatma ve çarpışma

Alesia, bir tepenin zirvesinde, nehir vadileriyle çevrelenmiş, savunmaya elverişli bir kaleydi. Cepheden yapılacak bir saldırı intiharla eş olduğundan, Sezar aç kalarak teslim olmalarını sağlayacak bir kuşatma yapmaya karar verdi. İçeride bulunan yaklaşık 80,000 askere, şehirdeki yerleşik nüfusta eklenince bunun çok uzun sürmeyeceğini düşünüyordu. Sezar mükemmel bir abluka sağlayabilmek için Alesia'nın çepeçevre tahkim edilmesi emrini verdi. Bu mühendislik çalışmalarının detayları Sezar'ın Commentarii de Bello Gallico adlı eserinde anlatılır. Yaklaşık 18 kilometre uzunluğunda ve 4 metre yüksekliğindeki kuşatma tahkimatları üç hafta gibi rekor bir sürede inşa edildi. Bu hat, içeriden iki adet dört buçuk metre genişliğinde ve bir buçuk metre genişliğinde hendekle güçlendirildi. Tahkimat duvarına yakın hendek etraftaki nehirlerin yardımıyla su ile dolduruldu. Bu tahkimatlar, ilave olarak kapanlar ve hendeklerin önündeki derin çukurlar ve düzenli aralıklarla sıralanmış gözetleme kuleleri ile destekleniyordu.

Vercingetorix'in süvarileri kuşatmanın tamamlanmasını önlemek için sık sık baskınlar yaptıysa da, Germen süvarileri yeteneklerini ispatladılar ve onları hatlardan uzak tutmayı başardılar. Çalışmalara başlanılmasının üzerinden iki hafta geçtikten sonra bir Galya müfrezesi henüz tamamlanamamış bir bölümden kuşatmayı yarmayı başardı. Kaçanların bir yardımla geri dönebileceğini öngören Sezar, ordusu iki duvar arasında kalacak şekilde, yeni bir dış tahkimat hattı yapılması emrini verdi. İkinci hat birincisiyle aynı özelliklere sahipti ve 21 km uzunluğunda olup dört adet süvari kampına sahipti. Bu tahkimatlar kente yardım için gelebilecek Galya birliklerini engellemeye yönelikti: onlar artık kuşatılmayı bekleyen kuşatmacılardı.

Bu arada Alesia kentinde yaşam koşulları günden güne daha da kötüye gidiyordu. 80,000 asker ve yerel halktan oluşan bir kitle, daracık bir plato içinde azıcık yiyecek için rekabet halindeydi. Mandubiler yiyeceklerin savaşçılar için kullanılabilmesini sağlamak için, Sezar'ın ayrılmalarına izin vereceği umuduyla kadın ve çocukların kaleden gönderilmesine karar verdiler. Bu aynı zamanda kuşatmanın yarılabilmesi içinde bir fırsattı. Ancak Sezar siviller için hiçbir şey yapılmaması emrini verince kadınlar ve çocuklar kale duvarları ve Roma tahkimatları arasındaki sahipsiz arazide açlığa terk edilmiş oldu. Akrabaların bu dayanılmaz kaderi şehir surları içindeki generallerin morallerinin çökmesine yol açtı. Vercingetorix moralleri yüksek tutmaya çalıştı ancak bazı adamlarının teslim olması tehlikesiyle yüz yüze kaldı. Yardım birlikleri, kuşatmaya dayanmaya çalışanlara destek olmak amacıyla tam da bu umutsuz zamanlarda bölgeye ulaştı.

Eylül ayı sonlarına doğru Commius komutasındaki Galyalılar Sezar'ın dış tahkimat hattına doğru saldırıya geçti. Aynı anda Vercingetorix'de içeriden bir eş zamanlı saldırı emri vermişti. Saldırıların hiçbiri başarılı olamadı ve havanın kararmasıyla birlikte çatışmalar sona erdi. Galyalıların ertesi günkü ki saldırısı gece karanlığında geldi. Bu saldırı kısmen başarıya ulaştı ve Sezar tahkimatların bazılarını terk etmek durumunda kaldı. Sadece Antonius ve Gaius Trebonius komutasındaki süvarilerin hızlı cevabı durumu kurtarmalarını sağlamıştı. İç duvar da saldırıya uğramıştı ancak Vercingetorix'in adamlarının doldurmak zorunda kaldıkları hendekler sürpriz bir saldırı olmasını engellemişti. Bu kez Roma ordusu için şartlar gittikçe kötüleşmeye başlamıştı. Kendileri de kuşatılmış olduğundan yiyecek karneye bağlanmıştı ve askerler fiziksel olarak tükenmenin eşiğine gelmişti.

Ertesi gün 2 Ekimde, Vercingetorix'in kuzeni Vercassivellaunus, 60,000 kişiyle Sezar'ın gizlemeye çalıştığı, ancak Galyalılar tarafından keşfedilen, tahkimatın zayıf bir noktasına (planda daire içine alınan bölüm) odaklanan büyük bir saldırı başlattı. Bu bölge sahip olduğu doğal engeller nedeniyle tahkimat kurulmasına izin vermemişti. Saldırı Vercingetorix'in birliklerinin iç tahkimata her açıdan yaptığı saldırı ile eş zamanlıydı. Adamlarının cesaretine ve disipline güvenen Sezar hatların tutulmasını emretti. Kendisi de Lejyonlar boyunca dolaşarak askerlerini yüreklendirmeye çalıştı. Labienus'un süvarileri tahkimatların yıkıldığı yerlerin savunmalarına destek olmaya gönderildi. Artan baskı karşısında Sezar iç tahkimattan bir karşı-saldırı yapmak zorunda kaldı ve Vercingetorix'in güçlerini geri püskürtmeyi başardı. Bu kez Labienus'un savunduğu bölüm düşmenin sınırına gelmişti. Sezar umutsuz bir yöntem düşündü ve 13 süvari kohortu (yaklaşık 6,000 adam) ile 60,000 kişiden oluşan Galyalı destek ordusuna arkadan saldırdı. Bu saldırı hem saldıranları hem de savunanları şaşırtmıştı. Liderlerin risk altında olduğunu gören Labienus'un adamları eforlarını ikiye katladılar ve kısa süre sonra Galyalıların panikleyerek geri çekilmeye çalıştıkları görüldü. Antik savaşların diğer örneklerinde olduğu gibi düzensiz olarak geri çekilmeye çalışan bir ordu disiplinli Romalılar için kolay bir ava dönüşüyordu. Geri çekilen Galyalılar kılıçtan geçirildi ve Sezar'ın Commentarii de Bello Gallico adlı eserinde de işaret ettiği gibi Galyalıları mutlak bir yok edilmeden romalı askerlerin bitkinliği kurtardı.

Alesia'da ise Vercingetorix yardım birliklerin yenilgiye uğratılmasına şahit olmuştu. Hem açlık hem de moral çöküntüsü nedeniyle son bir savaşla teslim olmak zorunda kaldı. Ertesi gün Galyalı lider silahlarını Sezar'a teslim etti ve böylece Alesia kuşatmasına son verildi.

Vercingetorix tutsak alındı ve beş yıl boyunca hapiste bir gün Sezar'ın zafer alayında halka gösterilmeyi bekledi. Esir alınan ve bir törende halka gösterilen diğer düşman liderlerinde olduğu gibi bir süre boğularak öldürüleceği Tullianum'a (Mamertine hapishanesi) konuldu. 

Posted in: Dünya Tarihi