ÇAPAKÇUR SAVAŞI (MUSTAFA KEMAL’İN PAŞA OLDUĞU SAVAŞ)

Çanakkale savaşını bitişi ile Mustafa Kemal 27 Ocak 1916 da Edirne’deki 16. Kolordu Komutanlığına atanmıştı. Ancak Doğu Cephesinde ilerleyen Ruslara karşı acilen asker gönderilmesi gerekiyordu.

Ruslar aldıkları istihbarat sonucu doğu cephesine destek geleceğini anladıkları için Rus Çarının amcası Nikolo Nikoloviç komutasındaki birlikler daha hızlı hareket etmeye başlamışlardı. Rus ordusu tüm doğu illerimizi hızlı bir şekilde işgal ederken Ermeni çeteler de onlara yardımcı olmaktan geri kalmıyorlardı. Ermeni çetelerin yaptığı acımasız katliamlar Rus ordusu içinde bile şaşkınlıkla karşılanıyordu.

Rusların saldırısına dayanamayan 3. Ordu 11 Ocak 1916’da yarılmış ve 16 Şubat 1916’da Erzurum düşmüştür. Of ve Bayburt tamamen Rus işgali altındaydı. Şok içinde olan Osmanlı Başkomutanlığı buna karşı olarak Van ile Kiğı arasında 2. Ordu adı altında yeni bir kuvvet ile bir hat oluşturma kararı almıştı. 2. Ordunun başına komutan olarak Ahmet İzzet Paşa getirilmişti. Mustafa Kemal ise ona yardımcı olarak 16. Kolordu komutanlığına getirilmişti.

Bu amaçla İstanbul’dan 16 Mart’ta yola çıkan Mustafa Kemal, 10 gün sonra Diyarbakır’a varabilmiştir. Tam da bu sırada Van Ermeni işgali altındaydı ve Hükümet binasına Ermeni bayrağı asılmıştı. Ermenilerin ABD’ye çektikleri telgrafta “Van’da düne kadar 70 bin Müslüman yaşıyordu. Bugün ise tavuklar, horozlar, kediler ve köpeklerle beraber 3 bin Müslüman yaşamaktadır “diyorlardı.

Mustafa Kemal’in bölgeye geldiğini Rus İstihbaratı çoktan öğrenmişti bile. Onun hakkında verdikleri raporda “Türk komutanlarının halk tarafından en çok sevilenidir, cesur, güçlü, azimli ve azami derecede bağımsız fikir sahibidir. Herkes tarafından itibar görmektedir. Ünü Bingazi ve Çanakkale’deki başarıları ile kazanmıştır.”

Mustafa Kemal Diyarbakır’a geldikten sonra Muş ve Bitlis’i kurtarmak için kendine bağlı alay ve tümenleri denetlemeye çıkar. Bu arada Bitlis’i kurtarma hazırlığında olan 5. Tümen saldırıya geçmiştir. Durumu fark eden Ruslar 2 kat daha fazla birlikle karşı saldırıya geçer. Mustafa Kemal acilen taarruz öncesi cepheye çekilme emri verir. Yıllar sonra Sakarya’da uygulayacağı, geri çekilerek düşmanı üzerine çekme taktiğinin ilk denemesidir bu. Bu taktik zaten Mete Han’dan beri yıllardır Türk ordusunda kullanılagelen taktiktir. Mustafa Kemal’in aldığı çekilme kararına komutanı Ahmet İzzet Paşa çok sert çıkarak kendisinden rapor ister. Bu arada çekilmenin sonrasında Ruslar rehavete kapılarak cephede çok az sayıda asker bırakıp Bitlis ve Elazığ’ı işgal için hazırlanırlar. Ancak bu arada Mustafa Kemal geri çektiği orduyu yeniden saldırı pozisyonuna hazırlıyordu. Bu hazırlığı diğer bölgelerde de sürdüren Mustafa Kemal aynı zamanda komutanı Ahmet İzzet Paşa’ya sürekli çekilme hakkında rapor yazmakla uğraşıyordu. Oysa bu cepheye gönderilirken Harbiye Nazırı Enver Paşa’dan işlerine karışılmayacağına dair söz almıştı. Fakat Enver Paşa verdiği sözü tutmuyordu.

Zamanı geldiğine karar veren Mustafa Kemal geri çektiği birliklere saldırı emri verdi. Rus ordu birlikleri dağılıp geri çekilmeye başladı. Rus ordusunu ikiye yaran Türk askerleri her iki kanada da ayrı ayrı saldırarak düşmanı tamamen yok ediyorlardı. Geri çekilme o kadar hızlı oluyordu ki Ruslar yaralı askerlerini bile cephede bırakıp kaçmaktaydılar.

Mustafa Kemal bir rapor daha yazdı; “2. Ordu komutanlığına, dün Muş bugün ise Bitlis kolordumuz tarafından zapt ve işgal edilmiştir. Mağlup edilmiş düşman kuvvetleri takip edilmektedir.” Ahmet İzzet Paşa rapora şöyle cevap verir; “Bitlis’te 16. Kolordu komutanı Mustafa Kemal Paşa hazretlerine, kumandanızda bulunan askerleri hüsn-ü muhafaza ederek lüzumu zamanında dahiyane kudret ve hamasetle ifa buyurduğunuz kahraman hizmetinizden dolayı zat-ı alinize tebrik ve teşekkürlerimi bildiririm.” Mustafa Kemal Paşa Muş ve Bitlis’i geri alınca kendisine Kılıçlı imtiyaz madalyası verilmiştir.

Bundan 10 gün sonra Ruslar bu kez Çapakçur’a karşı saldırıya geçerler. Çapakçur sarp geçilmez dağların arasında bulunan bir geçittir. Bu geçidi koruyan Ali Fuat (Mustafa Kemal’in askeri okuldan arkadaşı) komutasında 14. Tümen bulunmaktadır. Kanlı geçen çarpışmalardan sonra Ali Fuat’ın tümeni büyük kayıplar vermiştir. Geçit atık düşmek üzeredir. Mustafa Kemal hızlı bir kararla zor durumda kalan Ali Fuat’a yardım etmek için 2. Ordu komutanına bir yazı ile izin ister. Ancak izin için cevap gelmesini beklemeden Muş’taki yedek tümeni alıp yardıma koşar. Düşman ordusuna yandan saldırarak dağılmalarını ve geri çekilmelerini sağlar. Böylece Çapakçur geçidi kurtulmuş ve korunmuştur.

Bu tarihten sonra Ali Fuat Kolağalığından Albaylığa, Mustafa Kemal ise Mirlivalıktan Generalliğe terfi ederler. İzin ile İstanbul’a dönen Ahmet İzzet Paşa’nın yerine Mustafa Kemal Paşa 2. Ordu Komutanlığına vekaleten bakar. Daha sonra ise kendisi 2. Ordu Komutanı olarak atanır. Albay İsmet ile ilk kez burada karşılaşmışlar ve iyi dost olmuşlardır.

2. Ordu komutanı olan Mustafa Kemal Paşa ordusuna şu mesajı geçer; “Allah’ın iyiliği ve beni seven kalplerin sevgi ve güvenine dayanarak, başarılı olacağımıza tam bir inançla 2. Ordu emir komutasını üzerime aldım. Sayın komutan ve bütün kahraman silah arkadaşlarımı saygı ve samimiyetle selamlarım”

Sedat Karadayı

Kaynak: Can Osman Aksoy

Posted in: Turk Tarihi, Türk Tarihi