Uzay Mekiği

Uzay mekiği Atlantis, STS-27 görevine giderken, 2 Aralık 1988

Uzay mekikleri ilk defa 1981'de NASA tarafından kullanılmaya başlanan uzay araçlarıdır. Amacı uzaya gönderilen aracın tekrar tekrar kullanılarak maliyetini azaltmaktı. Zira ABD Uzay Mekiği 120'den fazla uçuş yapmıştır. Fakat daha sonra yapılan araştırmalar tekrar kullanılabilir uzay mekiklerinin eski tip roketlere göre daha maliyetli olduğunu gösterdi. Bunun sebebi uzay mekiklerinin kullanıldıktan sonra uzun ve pahalı bakımlara ihtiyaç duymasıydı.
ABD Uzay Mekikleri tasarımlarının hatalı olduğu ve güvenli olmadıkları gerekçesiyle eleştirilmiştir. Mekiklerde bir kaza durumunda personeli kurtaracak bir tahliye sistemi yoktur (bu sistem Soyuz, Apollo ve diğer insanlı uzayaraçlarında vardır). Hizmete alınan beş Uzay Mekiği'nden ikisi kazalar sonucunda yok olmuş ve personelleri hayatlarını kaybetmiştir. Bunun sonucunda Uzay Mekikleri, uzay tarihinin en riskli projesi halini almıştır. Bu nedenle yeni mekikler üretilmemekte olup, var olanlar 2010 yılından itibaren kullanımdan kaldırılacaktır.
Şu ana kadar üretilen ABD uzay mekikleri şunlardır:
* Columbia (2003 - kazada tahrip oldu)
* Challenger (1986 - kazada tahrip oldu)
* Discovery (1984)
* Atlantis (1985)
* Endeavour (1991)

Uzay mekiği başlıca 4 bölümden oluşur :
1.Katı Yakıt İticiler ( Solid Rocket Booster's SRB)
Bunlar üstteki resimde uzay mekiğinin iki yanında bulunan roketlerdir. Kalkışta kullanılırlar; çünkü kalkış sırasında ilk hareketin verilmesi için büyük bir itme gerekir ve bu da katı yakıtlı roketlerle yapılabilir. Roketler bırakıldıktan sonra baş kısımlarında bulunan paraşüt açılır ve yavaşça okyanusa düşerler. Okyanustan alınıp tekrar kullanılırlar.
2.Dış Yakıt Tankı ( External Tank ET)
Bu da resimde kırmızı olarak görünen objedir. İçerisinde mekiğin belli bir hız ve yüksekliğe ulaşıncaya kadar kullandığı hidrojen bulunur. Mekik atmosferden çıkıncaya ve yörüngeye oturma hızına gelinceye kadar kendi içindeki yakıtı kullanmaz. Hidrojen tankı roketler gibi tekrar kullanılmaz. Düştüğü yerde parçalanır.
 
3.Yörüngeci (Orbiter)
Uzay mekiğinin kullanılma amacı sadece uydu taşımak değildir. Aynı zamanda içerisinde bulunan laboratuarlarda yerçekimsiz ortamda deneyler yapılır. Ayrıca mekiklerin sıradan roketlere üstünlüğü uzaktan kumandalı kol ile kargosunda bulunan bir yükü istediği yüksekliğe bırakabilmesidir.
4.Ana Motorlar (SSME's)
Uzay mekiklerinin 3 adet ana motoru vardır. Bunlar dış yakıt tankından gelen hidrojeni oksijen ile yakmaktadır ve uzay mekiğinin atmosferden çıkmasına yardımcı olmaktadır. Bugüne kadar tasarlanan en verimli motorlardır. Bir ana motorum ömrü 7 saattir ve her bir görevde yaklaşık 8 dakika kullanılırlar. Mekiğin bölümlerine gelince:
a. Ön kontrol iticileri
Mekiği yörüngeye oturtmak için geri gitmesi gerektiğinde kullanılırlar. 
b. Yıldız takipçisi
Yıldızların yeri ve aralarındaki açı değişimine göre mekiğin uzaydaki yerini kesin bir şekilde belirler. Bir nevi pusuladır.
c. Uzaktan kumandalı kol
Mekiğin kargosunda bulunan uyduyu gereken yörüngeye taşıyan mekanik koldur.
d. Elevonlar
Mekiğin Dünya'ya dönüşü sırasında yukarı aşağı haraketini sağlayan kanat parçalarıdır.
e. Dümen
Mekiğin Dünya'ya dönüşü sırasında sağ sol haraketini sağlayan parçadır.
f. Gövde flapları
Mekiğin Dünya'ya dönüşü sırasında gerektiğinde yavaşlamasını sağlayan (aerodinamik fren) parçadır.
Mekik uzaydaki görevini bitirdikten sonra normal bir uçak gibi yere iner. İndiği yerden büyük Boeing jetleriyle alınır ve tekrar fırlatma üssüne getirilir. Burada da büyük paletlerle fırlatma rampasına taşınır.

Enterprise Uzay Mekiği

17 Eylül 1976'da prototip mekik Enterprise ortaya çıkarıldı. Motorları ve ısı kalkanı olmayan Enterprise hiçbir zaman uzayda uçması için planlanmadı; bunun yerine atmosferik uçuşlar, sarsılma ve fırlatma testleri için kullanıldı.
Uzay Mekiği Enterprise ilk uçusunu 15 Şubat1977 de gerçeleştirdi. Fakat insanlı hiç uzaya uçuş yapmamıştı. Bütün insanlı uçuslarını Boeing 747 tipi bir uçakla yapmıştı. İnsanlı uçuş astronotları Fred Haise (Apollo 13 görevinde), Gordon Fullerton (STS-3 ve STS-51-F görevlerinde uçtu), Joe Engle (STS-2 ve STS-51-I görevlerinde uçtu), Ricard Truly (STS-2 ve STS-8 görevlerinde uçtu).

Pathfinder Uzay Mekiği

Uzay Mekiği Pathfinder, hiç uzaya gitmemiş hatta hiç insanlı ve insansız uçuş yapmamıştır. Aslında yer tespit etmek için kullanılmıştır. Enterprise gibi uçamamıştır. Test projesi yapılmıştır. USA Roket müzesinde sergilenmektir.

Columbia Uzay Mekiği

 
Columbia Uzay Mekiği, uzaya çıkan ilk uzay mekiğidir. İlk görevinde uzay mekiğinde sadece 2 tane astronot vardı. Bu 2 astronotun adları John W. Young ve Robert L. Ciripen'di. İlk uçuş (STS-1) görevinde 2 astronot uzay mekiğinde uzay yürüyüşü yapmıştır. İlk kez uçuş tarihi 12 Nisan 1981'dir. Bir arıza nedeniyle dönüş yolculuğunda (1 Şubat 2003) infilak etti.

Challenger Uzay Mekiği

NASA'nın Columbia Uzay Mekiği'nin ardından kullanmaya başladığı ikinci uzay mekiğidir. İlk uçuşunu 4 Nisan 1983'de yapmış ve ardından dünya yörüngesine dokuz uçuş daha yapmıştır. 28 ocak 1986'da (Onuncu ve son uçuşu) mekik kalkıştan 73 saniye sonra infilak etmiş ve 6 profesyonel astronot ve bir öğretmenden oluşan yedi mürettabatı ölmüştür

Discovery Uzay Mekiği

Uzay Mekiği Discovery (OV-103) NASA'ya ait olan uzay mekiği filosunun geriye kalan üç uzay aracından biridir. İlk uçuşunu 1984 yılında yapan Discovery şu an işlevsel dört uzay mekiğinden biridir. Şu an hizmetteki en yaşlı mekiktir. Hem araştırma, hem de Uluslararası Uzay İstasyonu'nun inşaatında görev almıştır. Hem Challenger hem de Columbia facialarından sonra uzay uçuşlarına tekrar başlanıldığında kullanılan mekiktir.
Dikkate değer görevler

STS-41-D: İlk uçuş STS-51-D: Birleşik Devletler Kongre üyesi senatör Cumhuriyetçi Parti'li Jake Garn uzayda. STS-26: Uzay mekiği Challenger felaketinden sonra uzaya dönüş(STS-51-L). STS-31: Hubble Uzay Teleskopu fırlatılışı STS-60: İlk Rus Sergei Krikalyov Amerikan uzay aracıyla fırlatıldı. STS-95: John Glenn 'in ikinci fırlatılışı, uzaydaki en yaşlı kişi ve uzaya girişin üçüncü kongre üyesi. STS-92, 100ncü uzay mekik görevi. STS-114: Uzaya dönüş,Uzay mekiği Columbia felaketinden sonra (STS-107) STS-121:İlk mekik fırlatılışı 4 Temmuz Bayramıı. STS-116: mekiğin ilk gece fırlatılışı,Uzay mekiği Columbia felaketinden bu yana. STS-120:Bu uzay mekiği için şimdiye kadarki en uzun görev.

Atlantis Uzay Mekiği

NASA'nın Kennedy Uzay Merkezi'deki 39A no'lu Fırlatma Padı'nı aydınlatma direğini geçen Uzay mekiği STS-125, Hubble Uzay Teleskobunayapılan beçinci ve son görev olan HST SM-4 için düzenlenen servis gezisi olup fırlatma tam zamaında EDT 2:01'de gerçekleştirildi. (Cape Canaveral, Florida, 11 Mayıs 2009)
Uzay Mekiği Atlantis, (OV-104) NASA'ya bağlı uzay mekiği filosuna ait uzay aracıdır. İnşa edilmiş olan dördüncü işlevsel mekiktir. Challenger ve Columbia'nın kaybından sonra kullanılmaya başlandı. İlk uçuşunu Ekim 1985'te gerçekleştirdi.Atlantis son uçuşunu 8 Temmuz 2011'de yaparak NASA'nın mekik programı bitmiştir

Atlantis Uzay Mekiği'nin Kennedy
Uzay Merkezi'nden fırlatıldığında hava
sahasını devriye gezen F-15E Strike
Eagle (14 Mayıs 2010)

Buran Uzay Mekiği

An 225'in sırtında Buran

Buran uzay mekiği, Sovyetler Birliği'nin uzay mekiği projesi. Test mekikleriyle birlikte toplam 10 mekiğin yapımına farklı dönemlerde başlanmıştı.Bunlardan ilk 5'i test mekikleriydi ve hepsi tamamlanmış ve görevlerini yapmışlardı.OK-1.01 olarak da adlandırılan model ilk defa uzaya çıkan modeldi,yapımına 1986 yılında başlanmıştı ve 15 Kasım1988'de uzaya çıkmıştı.Bu modele ilk önce Baikal ismi verilmiş olsa da uçuşuna kısa bir süre kala ismi Buran olarak değiştirildi.Bu mekik Kazakistan'daki Baykonur uzay üstü 112'nci hangarda 5 yıl bekletildi. Restorasyon sırasında hangarın tavanı çöktü. Buran projesinin uzaya çıkmış tek modeli Buran 1,01 ve Energiya fırlatma roket takımı çatı enkazı altında kalarak parçalandı. 7 restorasyon işcisi de ölmüştür. Diğer mekiklerden OK-1.02'ye Buria ismi verilmişti(resmi değil).% 95-97'si tamamlanmıştı.Proje 1993 yılında mali nedenlerden dolayı iptal edildiğinde OK-2.01'in % 30-50'si,OK-2.02'nin % 10-20'si tamamlanmış,OK-2.03'ün yapımına henüz başlanmıştı. Amerikan eşdeğeri gibi, Buran da iniş alanından fırlatma kompleksine bir jet uçağın sırtında taşınmıştır. Bu amaçla üretilen Sovyet Antonov .

Posted in: Bilim-Teknoloji, Uzay