Jeolojik zamanlar ve Türkiye'nin Jeolojik Özellikleri

Jeolojik Zamanlar ve Özellikleri

 

Dünya'nın oluşumundan günümüze kadar yaklaşık 5 milyar yıl geçtiği tahmin edilmektedir. Bu uzun süreç, canlı kalıntılarının (fosil) ve çeşitli radyoaktif maddelerin (uranyum, toryum ve titanyum gibi) yapılarının incelenmesiyle tahminsel olarak çeşitli bölümlere ayrılmıştır. Jeolojik zamanlar ve bu devirlerde görüldüğü tahmin edilen önemli olaylar aşağıda belirtilmiştir.

 

 

4. Zaman (Kuaterner) - 2 milyon yıl 

Jeolojik Devirler: Holosen, Pleistosen

Buzul çağında (Pleistosen) şiddetli soğuma görülür.

Özellikle Batı Avrupa, İskandinavya, Kanada gibi karalar buzullar altında kalmıştır. 

Deniz seviyesi alçalmıştır.

Buzul sonrası çağda (Holosen) ise sıcaklık artmaya başlamış ve günümüzdeki iklim koşulları ortaya çıkmaya başlamıştır.

Bugünkü deniz seviyesine ulaşılmıştır. Egeid karasının çökmesiyle Ege Denizi oluşmuştur. İstanbul ve Çanakkale boğazlar oluşmuştur. İnsan hayatı başlamıştır. 

3. Zaman (Tersiyer) - 80 milyon yıl 

Jeolojik Devirler: Pliyosen, Miyosen, Oligosen, Eosen, Paleosen

Kıtalar ayrılmaya devam etmektedir. 

Antarktika Kıtası, Avustralya'dan ayrılıp uzaklaşmıştır.

Alp - Himalaya kıvrımları oluşmuştur.

Atlas ve Hint okyanusları oluşmuştur. 

Dünya'nın çeşitli bölgelerinde linyit, petrol, tuz, bor ve tuz yataktan oluşmuştur. 

Günümüzdeki canlı türleri ana hatlarıyla ortaya çıkmıştır. 

 

2. Zaman ( Mezozoik) - 170 milyon yıl

Jeolojik Devirler: Karetase, Jura, Trias

Alp kıvrımlarına hazırlık dönemidir.

Deniz çukurlarında büyük oranda tortulanmalar olmuştur. 

Tek parça halinde bulunan Pangea parçalanarak ayrı kıtalara bölünmeye başlamıştır. 

Kuzey Yarım Küre'nin kuzeyinde Laurasia, güneyinde ise Gondwana kıtaları oluşmuştur.

Atlas okyanusunun kuzeyi açılmış, güveyi ise açılmaya başlamıştır. 

Dinazorlar ortaya çıkmıştır. 

1. Zaman (Paleozoik) - 370 milyon yıl

Jeolojik Devirler: Permiyen, Karbonifer, Devoniyen, Silüriyen, Ordovisyen, Kabriyen

Kıtalar tek parça halindeydi (Pangea).

Hersinyen ve Kaledoniyen kıvrımları (Ural ve İskandinav dağları) oluşmuştur.

Dev bitki türlerinden oluşan ormanlar gelişmiştir. Zamanın sonlarına doğru taş kömürü yatakları oluşmuştur. 

İlk Zamanlar (Antekambriyen) - 4 milyar yıl

Jeolojik Devirler: -

Kıtaların çekirdek kısmını oluşturan en eski kütleler oluşmuştur. 

Bakteriler ve algler (su yosunu) gibi ilk bitki türleri ortaya çıkmıştır.

Türkiye'nin Jeolojik Özellikleri

Alp - Himalaya kıvrım kuşağı üzerinde yer alan ülkemizde tüm jeolojik zaman ve devirlere ait araziler görülebilmektedir.

1. Jeolojik Zaman (Paleozoik)

Bu jeolojik devirde Anadolu üzerinde Tethis adı verilen bir deniz bulunuyordu.

Hersiniyen ve Kaladoniyen kıvrımları oluşmuştur.

Anadolu'nun çekirdeğini oluşturan sert, başkalaşmış araziler oluşmuştur. Bu arazilere Masif denmektedir. Türkiye'de başlıca masifler Trakya'da Yıldız Masifi. Ege'de Saruhan - Menteşe Masifi, İç Anadolu'da Kırşehir Masifi, Doğu Anadolu'da Bitlis Masifi, Karadeniz'de Daday - Devrekani Masifi

Bu jeolojik zaman ılıman yağışlı iklim koşulları etkili olmuştur. Anadolu gür bir bitki örtüsü ile kaplı olup bunların deniz ve göl ortamlarında birikip metamorfizmaya (başkalaşım) uğramaları sonucunda Taşkömürü yatakları oluşmuştur. Türkiye'nin güneyindeki kalkerli yapılar da bu dönemde oluşmuştur.

2. Jeolojik Zaman (Mesozoik)

Birinci zamanda su yüzeyine çıkmış olan kara parçalarıyla eski kıtalar erozyonla aşınmışlar ve aşınan materyal Tethis Denizi’nin dibine çökelmiştir. Kuzey ve güneyde bulunan eski kıta çekirdeklerinin birbirine doğru yaklaşması bu dönemde de devam etmiştir. Bunun sonucu olarak deniz dibindeki tabakaların kıvrılarak su yüzeyine çıkması da devam etmiştir.

3. Jeolojik Zaman (Neozoik)

Türkiye'nin bugünküne yakın yüzey şekli özelliklerini kazanması, bu dönemde gerçekleşmiştir.

Alp Orojenezi bu dönemde başlamış ve bitmiştir.

Kuzey Anadolu Dağları ve Toroslar oluşmuştur.

Anadolu bu dönemde sıcak ve nemli bir iklime bağlı olarak gür bitki toplulukları ile örtülüdür.

Karalardan sulu ortamlara taşınan yüksek kesimlerin aşınan malzemeleri genç linyit yataklarını oluşmuştur. Yatağan, Soma, Afşin, Elbistan, Aşkale, Suluova, Çayırhan linyitleri oluşmuştur. Güneydoğu Anadolu'daki petrol yatakları da bu dönemde oluşmuştur.

Bu dönem sonlarında Anadolu epirojenik hareketlerle yükselirken Akdeniz ve Karadeniz çukurluğu çökmüştür.

Anadolu'daki volkan konileri oluşmuş. Bunların, faaliyetleri bu zamanın sonlarına kadar devam etmiştir. Bu hareketlilik Alp orojenezi sırasınında oluşan faylar üzerinde gerçekleşmiştir.

 4. Jeolojik Zaman (Kuaterner)

Türkiye bugünkü görümüne yakın bir görünüm kazanmıştır.

Sık iklim değişmeleri meydana gelmiştir.

Buzul devresinde soğuk iklim şartları nedeniyle karalar üzerinde buzul kaymaları görülmektedir.

Son buzul döneminde itibaren Türkiye’de kuraklaşma başlamış ve günümüzde de devam etmektedir.

Egeid karası faylanmalarla çökerek Batı Anadolu'dan ayrılmış ve Akdeniz’in suları altında kalmıştır. Bu olayla Batı Anadolu'da horst ve grabenler oluşmuştur. 

Marmara çanağı çökmüş ve Akdeniz’in suları dolmuş akarsu vadilerinin de sular altında kalmasıyla İstanbul ve Çanakkale Boğazları oluşmuştur.

 

Posted in: Yer Bilimleri