Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (KAAÖ) (İngilizce: North Atlantic Treaty Organization (NATO), Fransızca: Organisation du traité de l'Atlantique Nord (OTAN)), 4 Nisan 1949'da imzalanan Kuzey Atlantik Antlaşması'na dayanan uluslararası askerî ittifak. Örgüt üyeleri herhangi bir dış güçten gelebilecek saldırıya karşı ortak savunma yapmaktadır. NATO'nun merkezi örgütün Kuzey Amerika ve Avrupa'daki 28 üyesinden biri olan Belçika'nın başkenti Brüksel'de bulunmaktadır; örgüte en son Nisan 2009'da Arnavutluk ve Hırvatistan katılmıştır. Buna ek olarak 22 ülke NATO'nun "Barış İçin Ortaklık" adlı girişiminde yer alırken 15 diğer ülke kurumlaşmış diyalog programlarına dahildir. Tüm NATO üyelerinin toplam askerî harcaması, dünyadaki savunma harcamalarının %70'inden fazladır.
İlk birkaç yılında NATO, siyasi bir ortaklıktan fazla değildi. Fakat Kore Savaşı üye ülkeleri harekete geçirdi ve yüksek rütbeli iki ABD'li komutanın yönlendirmesiyle birleşik bir askerî yapı kuruldu. Soğuk Savaş süreci 1955'te kurulan Varşova Paktı'na üye ülkelerle çekişmelere yol açtı. Avrupa ülkeleri ile ABD arasındaki ilişkilerin gücü üzerindeki şüpheler, bağımsız Fransız nükleer caydırıcılığına ve 1966'da Fransa'nın NATO'nun askerî kanadından çekilmesine yol açan NATO savunmasının olası bir Sovyet işgaline karşı güvenilirliğine olan şüpheler ile birlikte zaman zaman artış gösterdi.
1989'da Berlin Duvarı yıkıldıktan sonra örgüt, Yugoslavya'nın dağılması sürecinin içine çekilmeye başladı ve ilk askerî müdahalelerini 1992-1995 yıllarında Bosna'da ve daha sonra 1999'da Yugoslavya'da gerçekleştirdi. Politik olarak ise Soğuk Savaş sırasındaki eski rakipleriyle iyi ilişkiler kurmaya çalıştı; bunun sonucunda 1999 ve 2004'te birçok eski Varşova Paktı ülkesi ittifaka katıldı. 2001'deki 11 Eylül saldırıları NATO tarihinde ilk kez Kuzey Atlantik Antlaşması'nın 5. maddesinin uygulanmasına ve saldırıların tüm NATO üyelerine yapılmış sayılmasına neden oldu. Saldırıdan sonra askerler, NATO liderliğindeki ISAF'in emrinde Afganistan'a konuşlandırıldı ve örgüt aralarında Irak'a eğitmen yollanması, korsanlığa karşı operasyonların desteklenmesi ve son olarak 2011'de Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 1973 sayılı kararı uyarınca Libya üzerinde uçuşa yasak bölgenin uygulanması gibi çeşitli rollerde yer almaya devam etmektedir. NATO üyelerini istişareler için toplantıya çağıran daha az etkili 4. madde üç kere ve sadece Türkiye tarafından, ilki 2003'te Irak Savaşı sırasında ve diğer ikisi 2012'de Suriye İç Savaşı sırasında, silahsız bir Türk F-4 keşif jetinin düşürülmesinin ve Suriye'den Türkiye'ye havan topu atılmasının ardından uygulandı.
NATO'ya yöneltilen eleştiriler arasında, özellikle Soğuk Savaş sonrası dönemde, örgütün "diğerlerine karşı Batı'nın" koruyucusu olduğu düşüncesi bulunmaktadır.
Tarih
Genişleme ve yenilikler
1994 ve 1997 arasında, NATO ve komşularının bölgesel konularda iş birliği yapması için Barış İçin Ortaklık, Akdeniz Diyaloğu girişimi ve Avrupa-Atlantik Ortaklık Konseyi gibi daha geniş forumlar oluşturuldu. 1998'de NATO-Rusya Daimi Ortak Konseyi kuruldu. 8 Temmuz 1997'de eskiden komünist olan Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Polonya NATO'ya davet edildi; üç ülke de 1999'da örgüte katıldı. Genişleme, Kuzey ve Doğu Avrupa'dan yedi ülkenin daha katılmasıyla devam etti: Bulgaristan, Estonya, Letonya, Litvanya, Romanya, Slovakya ve Slovenya. Bu ülkeler ilk olarak 2002 Prag zirvesi sırasında katılım görüşmelerine davet edildi ve NATO'ya 29 Mart 2004'te, 2004 İstanbul zirvesinden kısa süre önce katıldı. NATO, İstanbul'da Basra Körfezi'ne komşu dört ülkeyle birlikte İstanbul İş Birliği Girişimi'ni başlattı.
Eski NATO yapıları ortadan kaldırılırken yenileri kuruldu. NATO 1997'de komuta yapısındaki altmış beş merkezin yirmiye düşürülmesini kararlaştırdı. NATO Response Force (NRF) 21 Kasım 2002'de, eski bir COMECON üyesi ülkede gerçekleştirilen ilk zirve olan 2002 Prag zirvesinde kuruldu. 19 Haziran 2003'te Allied Commander Atlantic'in ortadan kaldırılıp yerine Norfolk, Virginia, ABD'deki Allied Command Transformation'ın (ACT) kurulması ve Allied Powers Europe'un (SHAPE) dönüştürülerek Allied Command Operations'ın (ACO) oluşturulmasıyla NATO'nun askerî komutasındaki yeniden yapılandırma devam etti. NATO'daki dönüşümü ACT gerçekleştirirken mevcut operasyonlardan ACO sorumludur. İstenmeyen hava ihlallerine yanıt vermek için savaş uçağı sağlayarak Estonya, Letonya ve Litvanya'nın egemenliklerini destekleyen NATO'nun Baltık Hava Polisliği görevi Mart 2004'te başladı. Hemen hemen tüm NATO ülkeleri tarafından dönüşümlü olarak sağlanan dört savaş uçağı Litvanya'da bulunmaktadır.
Riga, Letonya'da gerçekleştirilen 2006 Riga zirvesi enerji güvenliği konusunu öne çıkardı. Bu zirve eskiden Sovyetler Birliği'nin parçası olan bir ülkede yapılan ilk NATO zirvesi oldu. Bükreş, Romanya'daki Nisan 2008 zirvesinde NATO, Arnavutluk ve Hırvatistan'ın örgüte üyeliğinde uzlaştı ve bu ülkeler Nisan 2009'da NATO'ya katıldı. Ayrıca Gürcistan ve Ukrayna'ya gelecekte örgüte üye olabilecekleri söylendi. Gürcistan ve Ukrayna'nın NATO'ya üyeliği konusu ile NATO'nun bir füze savunma sistemi planlaması Rusya'nın sert eleştirilerine neden oldu. Bu sistemle ilgili çalışmalar 2002'de başladı; görüşmeler anti-balistik füzelerin Çek Cumhuriyeti ve Polonya'ya yerleştirilmesi üzerine odaklandı. NATO liderleri ise Vladimir Putin ve Dmitri Medvedev'in tehdit olarak eleştirdikleri sistemin Rusya'yı hedef almadığı konusunda güvence verdi.
2009'da ABD Başkanı Barack Obama, gemilerden oluşan Aegis Savaş Sistemi'nin kullanılmasını önerdi; ancak bu plan yine Türkiye, İspanya, Portekiz, Romanya ve Polonya'ya istasyon yapılmasını içermektedir.
NATO ayrıca "taktiksel" B61 nükleer bombalarının hedef yeteneğini yükselterek ve bunları görünmez F-35 Lightning II uçaklarına yükleyerek Avrupa'daki nükleer caydırıcılığında şimdiki durumu sürdürecektir
Askerî operasyonlar
Soğuk Savaş sırasında NATO hiçbir askerî operasyon gerçekleştirmedi. Soğuk Savaş sona erdikten sonra ilk operasyonlar 1990 ve 1991'de Irak'ın Kuveyt'i işgali nedeniyle yapıldı. Havadan erken uyarı özellikli uçaklar Türkiye'nin güneydoğusuna gönderildi ve kısa süre sonra bölgeye birlikler sevk edildi.
Bosna-Hersek müdahalesi
Yugoslavya'nın dağılmasının bir sonucu olan Bosna Savaşı 1992'de başladı. Kötüleşen durum 9 Ekim 1992'de Bosna-Hersek'in iç kesimlerinde uçuşa yasak bölge ilan eden Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 1973 sayılı kararının alınmasına yol açtı; NATO bu kararı 12 Ağustos 1993'te Uçuş Yasağı Harekâtı ile uygulamaya başladı. Yugoslavya Federal Cumhuriyeti'ne karşı alınan silah ambargosu ve ekonomik yaptırım kararları, Haziran 1993'ten Ekim 1996'ya kadar Sharp Guard Harekâtı ile denizden de uygulandı. 28 Şubat 1994'te NATO, uçuşa yasak bölgeyi ihlal eden dört Bosnalı Sırp uçağını düşürerek savaş zamanındaki ilk eylemini gerçekleştirdi.
10-11 Nisan 1994'te Bosna Savaşı sırasında Birleşmiş Milletler Koruma Gücü, Gorajde güvenli bölgesinin korunması için hava saldırısı çağrısı yaptı ve NATO yönetimindeki iki ABD F-16 jeti Gorajde yakınlarındaki Bosnalı Sırp askerî komuta karakolunu bombaladı. Bu saldırı 150 BM personelinin 14 Nisan'da rehin alınmasına neden oldu. 16 Nisan'da bir Britanya Sea Harrier'ı Gorajde üzerindeyken Sırp güçleri tarafından düşürüldü. Srebrenitsa Katliamı'ndan sonra Sırp Cumhuriyeti Ordusu'na karşı Ağustos 1995'te Kararlı Güç adı verilen iki haftalık bir NATO bombardıman operasyonu başlatıldı.
O yıl yapılan NATO hava saldırıları Yugoslav Savaşları'na bir son verdi ve Kasım 1995'te Dayton Anlaşması'nın imzalanmasına yol açtı. Bu anlaşma çerçevesinde NATO, Operation Joint Endeavor kapsamında BM komutasındaki IFOR barış gücünü bölgeye gönderdi. Yaklaşık 60.000 NATO askerinden oluşan barış gücüne NATO üyesi olmayan ülkelerin askerleri de katıldı. Bir süre sonra bu, 32.000 asker ile başlatılan daha küçük SFOR kuvvetine dönüştürüldü; SFOR tarafından Aralık 1996'dan beri sürdürülen görev, Aralık 2004'te European Union Force Althea'ya geçti. Üyelerinin öncülüğünün ardından NATO, bu operasyonlar için NATO Madalyası adlı bir hizmet madalyası dağıtmaya başladı.
Kosova müdahalesi
Kosova'daki Arnavut sivillere Slobodan Miloševic'in Sırp güçleri tarafından yapılan baskıları durdurmak için, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi 23 Eylül 1998'de ateşkes talep eden 1199 sayılı kararı geçirdi. BM Özel Temsilcisi Richard Holbrooke öncülüğünde yapılan müzakereler 23 Mart 1999'da koptu; Holbrooke konuyu NATO'ya devretti ve örgüt 24 Mart 1999'da 78 günlük bir bombardıman başlattı. Müttefik Güç Harekâtı o zamanki Yugoslavya Federal Cumhuriyeti'nin askerî gücünü hedef aldı. Kriz sırasında NATO, ayrıca uluslararası tepki güçlerinden biri olan ACE Mobile Force (Land)'i Albania Force (AFOR) adıyla, Kosova'dan gelen mültecilere insani yardım yapması için Arnavutluk'a konuşlandırdı.
Operasyon aralarında Belgrad'daki Çin büyükelçiliğinin bombalanmasının da bulunduğu yüksek sivil kayıplardan dolayı eleştirilse de, Miloševic 3 Haziran 1999'da uluslararası bir barış planının şartlarını kabul etti ve Kosova Savaşı sona erdi. 11 Haziran'da ise Miloševic, BMGK'nin 1244 sayılı kararını kabul etti ve NATO'nun KFOR barış gücü BM öncülüğünde kuruldu. Bir milyona yakın mülteci Kosova'yı terk etti; şiddet caydırıcılığının yanında KFOR insani görevleri korumakla da görevliydi. Ağustos-Eylül 2001'de ittifak ayrıca Makedonya Cumhuriyeti'ndeki etnik Arnavut milisleri silahsızlandırmak için Zorunlu Hasat Harekâtı'nı başlattı. 30 Mart 2012 itibarıyla, 6.226 KFOR askeri bölgede görev yapmaya devam etmektedir.
ABD, Birleşik Krallık ve pek çok diğer NATO üyesi, 1999'da Sırbistan'a karşı gerçekleştirilen eylem gibi NATO askerî müdahalelerinin BM Güvenlik Konseyi'nin onayına gereksinim duyduğu yönündeki çabalara karşı çıkarken Fransa ve diğerleri, ittifakın BM onayına ihtiyacı olduğunu iddia etti. ABD-Birleşik Krallık tarafı bunun ittifakın otoritesini sarsacağını, Çin ile Rusya'nın Güvenlik Konseyi'ndeki veto haklarını Yugoslavya'ya yapılan müdahaleyi engellemek için kullanabileceğini ve aynısını NATO müdahalesi gerektiren gelecekteki çatışmalarda da yapabileceğini, böylece kuruluşun tüm gücünün ve amacının etkisiz hâle geleceğini belirtti. Soğuk Savaş sonrası askerî ortamı tanıyan NATO, Nisan 1999'daki Washington zirvesinde çatışmaların önlenmesi ve kriz yönetimini vurgulayan İttifak Stratejik Konsepti'ni kabul etti.
Afganistan Savaşı
ABD'deki 11 Eylül saldırıları NATO tarihinde ilk kez Kuzey Atlantik Antlaşması'nın 5. maddesinin uygulanmasına neden oldu. Maddeye göre bir üyeye yapılan saldırı tüm üyelere yapılmış sayılmaktadır. 4 Ekim 2001'de NATO, saldırıların 5. madde hükümlerine uygun olduğuna karar verdi.[34] NATO'nun saldırılara karşı gerçekleştirdiği sekiz resmî eylemin arasında Eagle Assist Harekâtı ile teröristlerin veya kitle imha silahlarının dolaşımını engellemeyi ve genel olarak gemi trafiğinin güvenliğini arttırmayı hedefleyen, 4 Ekim 2001'de başlatılan Akdeniz'deki Etkin Çaba Harekâtı da bulunmaktaydı.
Bu erken dayanışmaya rağmen bir yıldan kısa bir süre sonra 10 Şubat 2003'te, Belçika ve Fransa'nın Irak ile olası bir savaş durumunda Türkiye için alınan koruyucu önlemlerin zamanına ilişkin sessiz onay sürecini veto etmesinin ardından, NATO küçük bir krizle karşı karşıya kaldı. Almanya prosedürü bozma hakkını kullanmadı fakat vetoyu desteklediğini belirtti. Afganistan konusunda ise ittifak daha geniş bir bütünlük gösterdi: NATO 16 Nisan 2003'te, 42 ülkenin askerlerinden oluşan Uluslararası Güvenlik Yardım Kuvveti'nin (ISAF) komutasını almayı kabul etti. Bu karar o zaman ISAF'te en çok askere sahip olan Almanya ve Hollanda'nın ricası üzerine ve on dokuz NATO elçisinin tamamı tarafından oybirliği ile alındı. Kontrolün NATO'ya geçişi 11 Ağustos'ta gerçekleşti ve böylece NATO, tarihinde ilk kez kuzey Atlantik bölgesi dışında bir görevin komutasını almış oldu.
ISAF başlangıçta Kâbil ve çevresini Taliban, El Kaide ve benzeri gruplardan korumak ve böylece Hamid Karzai'nin başını çektiği Afganistan Geçiş Yönetimi'nin kurulmasını sağlamakla görevliydi. Ekim 2003'te BM Güvenlik Konseyi, ISAF görevinin Afganistan geneline yayılmasını onayladı ve ISAF bu görevi ülkenin tamamında dört ana aşamada genişletti.
31 Temmuz 2006'da ISAF, Afganistan'ın güneyinde ABD yönetimindeki terör karşıtı bir koalisyonun gerçekleştirdiği askerî operasyonları da devraldı. Güneydeki çatışmaların şiddetinden dolayı, 2011'de Fransa ittifakın çabalarını güçlendirmek için Mirage 2000 savaş uçaklarından oluşan bir filonun Kandehar'a gönderilmesine izin verdi. 2012 Şikago zirvesinde NATO, Afganistan'daki savaşı bitiren ve NATO öncülüğündeki ISAF güçlerinin Aralık 2014'ün sonunda ülkeden ayrılmasını içeren bir planı destekledi.
Irak eğitim görevi
Ağustos 2004'te Irak Savaşı sırasında NATO, Irak güvenlik güçlerini ABD öncülüğündeki MNF-I ile birlikte desteklemek için NATO Eğitim Görevi - Irak adlı görevi başlattı.NATO Eğitim Görevi - Irak (NTM-I), Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 1546 sayılı kararı uyarınca görev yapan Irak Geçici Hükûmeti'nin ricası üzerine oluşturuldu. NTM-I'ın amacı, Irak'ın kendi ihtiyaçlarını karşılayabilecek etkili ve sürdürülebilir bir kapasiteye ulaşabilmesi için Irak güvenlik güçlerinin eğitim yapı ve kurumlarının gelişimine katkı sağlamaktı. Bir savaş görevi olmayan NTM-I, NATO'nun Kuzey Atlantik Konseyi'nin siyasi kontrolündeki farklı bir görevdi. Çalışmalarının ağırlığı eğitim ve danışmanlık üzerine olan misyonun etkinlikleri Iraklı yetkililer ve aynı zamanda NTM-I'ın komutanlığını yapan ABD yönetimindeki Deputy Commanding General Advising and Training ile birlikte düzenlenmekteydi. Eğitim görevi 17 Aralık 2011'de resmen sona erdi.
Aden Körfezi'nde korsanlıkla mücadele
Okyanus Kalkanı Harekâtı
17 Ağustos 2009'da NATO, Aden Körfezi ve Hint Okyanusu'nun deniz trafiğini Somalili korsanlardan korumak ve bölge ülkelerinin donanma ve sahil güvenliğine destek olmak için savaş gemileri gönderdi. Diğer ülkelerin gemilerinin yanında çoğunlukla ABD savaş gemilerinin katıldığı bu operasyon Kuzey Atlantik Konseyi tarafından onaylandı. Okyanus Kalkanı Harekâtı, Dünya Gıda Programı'nın bir parçası olarak Somali'de yardım dağıtan Müttefik Destek Harekâtı gemilerini korumaya odaklanmaktadır. Çin ve Güney Kore de etkinliklere katılmak için savaş gemilerini gönderdi.
Libya müdahalesi
2011 Libya askerî müdahalesi
Libya İç Savaşı sırasında protestocular ile Muammer Kaddafi yönetimindeki Libya hükûmeti arasında şiddet arttı ve 17 Mart 2011'de ateşkes ve sivillerin korunması için askerî müdahale çağrısı yapan Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 1973 sayılı kararı kabul edildi. Aralarında pek çok NATO üyesinin de bulunduğu bir koalisyon kısa süre sonra Libya üzerinde uçuşa yasak bölgeyi uygulamaya başladı. 20 Mart 2011'de NATO üyeleri, Birleşik Koruyucu Harekâtı ile NATO Daimi Deniz Görev Grubu 1 ve NATO Daimi Mayın Karşıtı Tedbir Grubu 1 gemilerini ve ek olarak NATO üyelerinin gemi ve denizaltılarını kullanarak Libya'ya silah ambargosu uygulanmasını kararlaştırdı. Operasyonun amacı, yasak silah veya paralı asker taşıdığından şüphelenilen gemilerin takibini, bildirimini ve gerekirse bağlantı kesimini yapmaktı.
NATO 24 Mart'ta uçuşa yasak bölgenin kontrolünü koalisyondan devralmaya karar verirken karadaki birimlerin komutası koalisyon güçlerinde kalmaya devam etti. NATO 27 Mart 2011'de, Birleşik Arap Emirlikleri ve Katar'ın desteğiyle BM kararını resmen uygulamaya başladı. Haziran ayında ittifak içindeki ayrışmanın raporları ortaya çıktı ve 28 üyenin sadece sekizinin askerî operasyonlara katıldığı anlaşıldı.Bunun sonucunda ABD Savunma Bakanı Robert Gates ile Hollanda, İspanya, Polonya, Türkiye ve ittifakın çatışmalardaki yetkisini aştığını düşünen Almanya gibi ülkelerin arasında daha fazla katılım konusunda tartışmalar yaşandı. 10 Haziran'da Brüksel'de yaptığı son ilkesel konuşmada Gates, müttefik ülkeleri NATO'nun sonunu getirebilecek davranışlarından dolayı eleştirmeye devam etti. Almanya Dışişleri Bakanlığı "Almanya'nın NATO'ya ve NATO öncülüğündeki operasyonlara yaptığı önemli katkılara" ve Başkan Obama'nın bu katılıma ne kadar değer verdiği gerçeğine dikkat çekti.
Operasyon eylüle kadar uzatılırken aynı gün Norveç, katkısını azaltmaya başlayacağını ve 1 Ağustos'ta çekilmeyi tamamlayacağını açıkladı. Aynı haftanın başında Danimarka savaş uçaklarının bombalarının bitmek üzere olduğu bildirildi. Bir sonraki hafta Kraliyet Donanması'nın başı, ülkenin çatışmadaki operasyonlarının sürdürülebilir olmadığını söyledi. Ekim 2011'de operasyonun sonunda, Kaddafi'nin ölümünün ardından, NATO uçakları Kaddafi yanlılarına ait hedefleri yaklaşık 9.500 kez vurdu
NATO üyesi ülkeler
NATO'nun çoğunluğu Avrupa ve Kuzey Amerika'da bulunan yirmi sekiz üyesi vardır. Bu ülkelerin bazılarının birden çok kıtada toprağı bulunmaktadır; bunlardan bir kısmı NATO'nun güneyde Yengeç Dönencesi'ne kadar uzanan "sorumluluk bölgesi" kapsamındadır. Kuzey Atlantik Antlaşması'nın ilk görüşmeleri sırasında ABD, Belçika Kongosu gibi sömürgelerin antlaşmaya dahil edilmemesi konusunda ısrar etti. Buna rağmen Fransız Cezayiri, 3 Temmuz 1962'ye kadar örgütün parçası olarak kaldı. Bu yirmi sekiz üyenin on ikisi, örgüte 1949 yılında katılan kurucu üyelerdir; diğer on altı üye ise yedi genişleme süreci sonunda örgüte katıldı. Az sayıda NATO üyesi ülke GSYİH'sinin yüzde iki ve daha fazlasını savunmaya harcamaktadır, ABD ise NATO savunma harcamalarının dörtte üçünü gerçekleştirmektedir.
NATO'nun genişlemesi
Yeni üyeliklerin çoğu, aralarında eski Varşova Paktı üyelerinin de bulunduğu Doğu Avrupa ve Balkan ülkelerinden gerçekleşmektedir. Bu ülkelerin örgüte katılımı, bireysel Üyelik Eylem Planları ile yürütülmektedir ve şu anki üyelerin ayrı ayrı onayını gerektirecektir. Şu anda NATO'ya katılma sürecinde olan üç aday ülke vardır: Bosna-Hersek, Karadağ ve Makedonya. Makedonya üyeliğin gerekliliklerini Arnavutluk ve Hırvatistan ile aynı anda yerine getirmesine rağmen ülkenin katılımı, Makedonya adlandırma sorunu çözülmediği için Yunanistan tarafından engellendi. Yeni ve olası üyeler, bu süreçte birbirlerine destek olmak için 2003 yılında Adriyatik Sözleşmesi'ni oluşturdular. Örgüte üyeliği hedefleyen bir diğer ülke olan Gürcistan'a, 2008 yılında Bükreş'te düzenlenen zirvede, ittifaka davet edileceğine dair söz verildi.
Rusya örgütün daha fazla genişlemesine, Sovyet lider Mihail Gorbaçov ve ABD Başkanı George H. W. Bush arasında gerçekleşen ve Almanya'nın barışçıl bir şekilde yeniden birleşmesine izin veren uzlaşmaya aykırı olduğu gerekçesiyle karşı çıkmaktadır. NATO'nun genişleme çabaları genellikle Moskova tarafından, bir Soğuk Savaş girişimi olan Rusya'nın kuşatılması ve izole edilmesinin devamı olarak görülmektedir. Ukrayna'daki 2010 seçimlerinin ardından Rusya yanlısı Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç, kendi yönetiminin NATO üyeliğinin peşinde koşmayacağını ilan etti. Ukrayna, Bireysel Ortaklık Eylem Planı'na sahip sekiz Doğu Avrupa ülkesinden biridir. 2002'de başlatılan BOEP'ler, NATO ile ilişkilerini derinleştirme yeteneğine ve siyasi iradesine sahip ülkelere açıktır.
Ortaklıklar
NATO ve Avrupa Birliği 16 Aralık 2002'de kapsamlı düzenlemeleri içeren Berlin Plus anlaşmasını imzaladılar. Bu anlaşmayla AB'ye uluslararası bir krizde bağımsız hareket etmek istediğinde, NATO'nun görev almak istememesi durumunda örgütün varlıklarını kullanma olasılığı tanındı. 28 NATO üyesi ile 22 "ortak ülke" arasındaki iş birliğini geliştirmek için ikili bir yapı oluşturuldu.
Avrupa-Atlantik Ortaklık Konseyi (AAOK) 29 Mayıs 1997'de kurulan ve elli katılımcı ülke arasında düzenlenen olağan eşgüdüm, danışma ve diyalog forumudur.
Ek olarak NATO, pek çok NATO üyesi olmayan ülkeyle iş birliği yapmakta ve çalışmalarını tartışmaktadır.
Akdeniz Diyaloğu İsrail ve Kuzey Afrika ülkeleri ile benzer şekilde iş birliği yapmak için 1994'te kuruldu.
İstanbul İş Birliği Girişimi 2004'te Orta Doğu ülkeleri için Akdeniz Diyaloğu ile aynı doğrultuda bir diyalog forumu olarak oluşturuldu. Katılımcı dört ülke ayrıca Körfez İş Birliği Konseyi üyesidir.
Afganistan gibi diğer üçüncü ülkelerle de BİO çerçevesinde bazı çalışmalara katılmaları konusunda temasa geçilmektedir.
1990-91'den beri ittifak, yukarıdaki iş birliği gruplarının hiçbirine dahil olmayan ülkeler ile kademeli olarak ilişkilerini geliştirdi. Japonya ile siyasi diyalog 1990'da başladı ve bir dizi NATO üyesi olmayan ülke eski Yugoslavya'daki barış gücü operasyonlarına katkıda bulundu. Müttefikler 1998'de yukarıdaki gruplandırmaların ötesinde, diğer ülkelerle ilişkileri düzenleyen bir genel kurallar bütünü oluşturdu. Bu kurallar ilişkilerin kurumsallaştırılmasına izin vermemekte, fakat müttefiklerin iş birliğini arttırmaya yönelik arzularını yansıtmaktadır. Kapsamlı tartışmaların ardından 2000'de müttefikler "Temas Ülkeleri" terimi üzerinde uzlaştı. 2012'de ittifak bu grubu, korsanlığa karşı operasyonlar ve teknoloji takası gibi konuları görüşmek üzere bir araya gelen, "küresel ortaklar" adlı bir gruba dönüştürdü. Avustralya ve Yeni Zelanda ayrıca AUSCANNZUKUS stratejik ittifakının üyesidir. Haziran 2013'te Kolombiya ve NATO, iki tarafın ortak çıkarlar konusunda daha fazla iş birliğine gitmesine yol açacak bir Bilgi Güvenliği Anlaşması imzaladı; Kolombiya NATO ile iş birliği yapan ilk ve tek Latin Amerika ülkesi oldu.
Yapılar
NATO'nun ana merkezi Haren'de yer alan Boulevard Léopold III, B-1110 Brüksel'de bulunmaktadır. Yeni
Merkezdeki çalışanlar üye ülkelerin ulusal delegelerinden oluşmaktadır, ayrıca bunlara sivil ve askerî irtibat büroları ve buradaki görevliler, partner ülkelerin diplomatik misyonları ve diplomatları ile üye ülkelerin silahlı kuvvetlerinin çalışanlarının yer aldığı Uluslararası Personel ve Uluslararası Askerî Personel bölümleri dahildir.[88] NATO'ya destek olmak için Atlantik Konseyi/Atlantik Antlaşma Derneği hareketi altında sivil toplum üyelerinin grupları da ortaya çıkmıştır.
NATO Konseyi
Her ittifak gibi NATO da 28 üye ülkesi tarafından yönetilmektedir. Fakat Kuzey Atlantik Antlaşması ve diğer sözleşmeler NATO içinde kararların nasıl alınacağını belirtmektedir. 28 üyenin her biri NATO'nun Brüksel, Belçika'daki merkezine bir delegasyon veya misyon göndermektedir. Her delegasyonun üst düzey kalıcı üyesi Daimi Temsilci olarak bilinmekte ve genel olarak üst düzey bir memur veya deneyimli bir elçi olmaktadır. Pek çok ülke Belçika'daki elçiliği yoluyla NATO'da diplomatik misyon bulundurmaktadır.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Genel Sekreter Yardımcıları listesi | |||
|---|---|---|---|
| # | Ad | Ülke | Süre |
| 1 | Jonkheer van Vredenburch |  Hollanda | 1952–1956 |
| 2 | Baron Adolph Bentinck | Hollanda | 1956–1958 |
| 3 | Alberico Casardi |  İtalya | 1958–1962 |
| 4 | Guido Colonna di Paliano | İtalya | 1962–1964 |
| 5 | James A. Roberts |  Kanada | 1964–1968 |
| 6 | Osman Olcay |  Türkiye | 1969–1971 |
| 7 | Paolo Pansa Cedronio | İtalya | 1971–1978 |
| 8 | Rinaldo Petrignani | İtalya | 1978–1981 |
| 9 | Eric da Rin | İtalya | 1981–1985 |
| 10 | Marcello Guidi | İtalya | 1985–1989 |
| 11 | Amedeo de Franchis | İtalya | 1989–1994 |
| 12 | Sergio Balanzino | İtalya | 1994–2001 |
| 13 | Alessandro Minuto Rizzo | İtalya | 2001–2007 |
| 14 | Claudio Bisogniero | İtalya | 2007–2012 |
| 15 | Alexander Vershbow |  ABD | 2012–2016 |
| 16 | Rose Gottemoeller |  ABD | 2016–günümüz |
Kuzey Atlantik Konseyi'nin toplantılarına NATO Genel Sekreteri başkanlık etmektedir ve karar alınması gerektiğinde oybirliği ve genel uzlaşı aranmaktadır. Çoğunlukla oy veya karar bulunmamaktadır. Konseyde veya konseyin alt komitelerinde temsil edilen hiçbir ülke tam bağımsızlığını ve kararlarının sorumluluğunu kaybetmemektedir.
NATO Parlamenter Asamblesi
NATO'nun geniş stratejik hedeflerini NATO Parlamenter Asamblesi (NATO-PA) belirlemektedir. Yıllık oturumlarda bir araya gelen asamble, Daimi Üyeler veya NATO'ya büyükelçi atayan üye ülkelerin ulusal hükûmetlerinin parlamenter yapılarıyla direkt olarak etkileşim kurmaktadır. NATO Parlamenter Asamblesi, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü üyelerinin yasa koyucularından ve on üç yedek üyeden oluşmaktadır. Bundestag'ın Savunma Komitesi'nin Başkan Yardımcısı ve Hıristiyan Demokrat Birliği'nin bir üyesi olan Alman siyasetçi Karl A. Lamers, 2010'da asamblenin başkanı oldu.Fakat asamble resmî olarak NATO'dan farklı bir yapıdır ve NATO Konseyi'nin güvenlik politikalarını tartışmak için NATO ülkelerinin temsilcilerini bir araya getirmeyi amaçlamaktadır.
Asamble NATO'nun siyasi bütünleşme kuruluşudur ve NATO Konseyi'nin siyasi politika ve gündemini beş komitesinin raporlarıyla oluşturmaktadır:
Güvenliğin Sivil Boyutu Komitesi
Savunma ve Güvenlik Komitesi
Ekonomi ve Güvenlik Komitesi
Siyasi Komite
Bilim ve Teknoloji Komitesi
Bu raporlar, ulusal siyasal süreçler yoluyla üye ülkelerin ulusal hükûmetleri ve NATO yönetimini ve örgütsel yönetim varlıklarını etkileyenler tarafından kabul edildiği üzere, hız ve yön sağlamaktadır.
Twitter
Facebook Page
Ana Sayfa
0 Yorum:
Yorum Gönder