YUNAN SANATI

 

•Girit adasındaki Minos,Yunanistan’daki Miken,Anadolu’daki İon ların etkisiyle ortaya çıkmıştır. Batı Anadolu yerleşimleri arasında İonlar önemli bir yer tutmaktadır. Efes,Milet,Foça,Pirene,İzmir,Gümüldür’e yerleşmişler. Dorlar ise Bodrum ve Datça’yı kurmuşlardır. Yunan tarihinde bu Şehirler POLİS devletleri olarak bilinir. Bu uygarlıkların oluşturduğu kültür,Yunan sanatına öncülük etmiştir. MİMARİ Yunan uygarlığının ilk şehirleri, yöneticilerin oturduğu AKRAPOL denilen yüksek tepelere kurulmuştur. Şehirlerin etrafı kalın ve yüksek surlarla çevrilmiştir. Anadolu’da kurulan ilk kentler; Efes,Milet,Priene,Bergama, Didim ve Assos’tur. Bu kentlerde bir birini paralel ve dik kesen caddelerden oluşan IZGARA PLAN denilen şehir düzeni uygulanmıştır.

 

TAPINAKLAR : Yunan mimarisinin en önemli yapı tipidir. Temenos denilen kutsal alanlara yapılarlar. İlk çağda Batı Anadolu yerleşimlerinde bulunan Megaron tipli yapıların zamanla gelişen örnekleridir. Önünde dehlizi bulunan, bir dikdörtgen salondan meydana gelen plan tipidir. En eski Yunan tapınakları ahşaptan yapılırdı. M.Ö. 7.yy dan itibaren taştan yapılmaya başlandı ve bunların biçimi, planı belirli kurallara bağlandı.Bu kurallara nizam denir. Tapınakların hangi mimarlık düzeninde yapıldığı cephe düzeni ve sütun başlıklarından anlaşılır. Yunan mimarisinde başlıca üç nizam vardır. 1. Dor Nizamı 2. iyon Nizamı 3. Korint Nizam Dor Nizamı : M.Ö. 7 ila 5. yy arasında örnekleri görülen tapınaklar Yunanistan, Güney İtalya, Sicilya ve Anadolu’da yapılmıştır. Bu nizamın başlıca özellikleri şöyledir: a. Bir kaç basamakla çıkılan bir zemin üzerinde yer alır. b. Sütunlarda kaide bulunmaz. Doğrudan zemine oturur. c. Aşağıdan yukarıya incelen sütunların gövdelerinde dikey yivler yer alır. d. Sütun başlığı, çanak şeklinde yuvarlak bir yastık ile bunun üzerinde yer alan dört köşe bir plakadan oluşur. e. Sütunları bir birine bağlayan taş bir kiriş vardır. f. Diş kesiminin üzerinde tapınağın kısa kenarında üçgen alınlıklar bulunur.alınlıklar heykel ve kabartmalarla süslenmiştir. Atinadaki Parthenon Tapınağı, M.Ö, 5.yy yapılmış. Behramkale Atena tapınağı. İyon Nizamı : M.Ö. 6- 4.yy. Daha çok Batı Anadoluda (İyonya) görülür. Başlıca özellikleri: a. Tapınaklar basamaklı bir zemin üzerinde yer alır. b. Sütunlar kaideye oturur. c. Sütun başlıkları koç boynuzuna benzeyen kıvrımlı bir biçimdedir( volüt) d. Arşitrav dışa taşkın olarak yapılmış iki veya üç katlıdır. e. Sütunları ince ve uzundur. Efes Artemis Tapınağı, Didim Apollon Tapınağı, Atina Athena Nike tapınağı Korint Nizam : M.Ö. 5-4 .yy. İyon nizamının çok az değişmiş bir şeklidir. Tek fark sütun başlıklarında görülür. Volüt başlık yerine akantus yaprakları ile donanmış sütun başlıkları kullanılmıştır. Silifke Zeus Tapınağı, Atina Zeuz Olimpos Tapınağı. Bazı Yunan tapınaklarında korint ve iyon sütun başlıkları birleştirilerek karma ( Kompozit) başlıklar kullanılmıştır. Bu tapınaklarda sütunların yerine kadın heykellerinin (karyatit) kullanıldığı görülür.

 

TİYATROLAR: Tapınaklardan sonra en önemli yapı grubudur. Şarap tanrısı Diyonisos adına yapılan kutlamalarla ortaya çıkmıştır. Stadium : U şeklinde spor karşılaşmalarının yapıldığı yerlerdir. Gymnasium : Antik çağda gençlerin düşünsel ve bedensel yönden eğitildikleri , öğrenim gördükleri ve spor etkinliklerinde bulundukları yapılardır. Odeon : Konser binalarıdır. Bulevterion : Kent meclisinin toplandığı binalardır. Agora : Pazar yerleridir. Nimfeum : Alanlarda sütun dizileri ve heykellerle bezenmiş nişli anıtsal çeşmelerdir.

Posted in: Sanat