Türkiye'deki Saat Kuleleri 8

MALATYA

MANİSA

Manisa-TURGUTLU

MARDİN

Mardin-MİDYAT

Mardin-YEŞİLLİ

MUĞLA

Muğla il merkezinde bulunan saat kulesini, giriş kapısı ve yanındaki çeşme kitabesinden öğrenildiğine göre, Muğla Belediyesi ilk başkanı Hacı Süleyman Ağa 1885 yılında yaptırmıştır. Mimarı Konstantin oğlu Filvari’dir. Kitabeyi de Muğla Rüştiyesi hocalarından ve Şahidi Mevlevihanesi Neyzeni Dede İsmail Hakkı Efendi yazmıştır.

Kitabe:

Sahibül hayr Hacı Süleyman Efendi
Yine deryayı itâsını ikân eyledi zuhur
Bahusus aktar-ı eshar vaktini ilân için
Bu mahalle bir muvakkithane yaptı bi kusur
Beldemizde misli nâmesbuk kebir çan saati
Avrupadan celb edince herkese verdi süru
Kalmadı hiç ihtiyaç cep saati taşımaya
Aksi avaz ile alem vakti etti şuur
Hem ziya şevkiyle buldu mücevher tarihi
Geldi meydana muvakkithane bi evsa-ı vufur
Harerehu İsmail Hakkı 1301 fi Şaban.

Saat Kulesi, kesme taş ve tuğladan, kare planlı ve beş katlı olup, aşağıdan yukarıya doğru küçülmektedir. Kulenin alt katı muvakkithane olarak kullanılmıştır. Üçüncü, dördüncü ve beşinci katlarının köşeleri dışarıya doğru pahlı olup, her katta biraz daha küçülmektedir. Dördüncü katın üzerine sonraki yıllarda yapıya uyum sağlayamayan uzun bir bölüm eklenmiştir. Yuvarlak saat kadranı da bu son kata konulmuştur.

Saat Kulesinin her katının cephelerine sivri ve yuvarlak kemerler yerleştirilmiştir. Bu pencerelerden muvakkithane pencereleri diğerlerine göre çok daha büyüktür. Saat Kulesinin yanında ve ona bitişik olarak Hacı Süleyman Efendi tarafından bir çeşme eklenmiştir.

Kenthaber Kültür Kurulu

Fotoğraf, www.egefotoclub.com adresinden alınmıştır.

NEVŞEHİR

Nevşehir-ÜRGÜP

NİĞDE

Niğde il merkezinde kale burcu üzerinde bulunan saat kulesini Ziya Paşa 1866 yılında yaptırmıştır.

Saat Kulesi kesme taştan, sekizgen kaide üzerinde ve sekizgen gövdeli olarak yapılmıştır. Kulenin kaidesi gövdeden daha kalındır. Bu gövdenin üzeri iki silme ile üç bölüme ayrılmıştır. Bunun üzerinde demir parmaklıklı bir şerefeye yer verilmiştir. Şerefe üzerinde ise köşeleri içeriye doğru kavisli kübik görünümlü bir gövde eklenmiş, bunun üzerine de birbirlerine sivri kemerlerle bağlanmış dört sütunun taşıdığı bir köşk yerleştirilmiştir. Bu küçük köşkün üzeri de sekizgen kasnaklı bir kubbe ile örtülmüştür.

Saat kadranı şerefe üzerindeki kübik gövdenin şehre bakan tarafına yerleştirilmiştir.

SAMSUN

Tahta çıkışının yirmi beşinci yıldönümü nedeniyle Sultan Abdülhamit valilere gönderdiği talimatnamede her yere saat kuleleri yapılmasını emreder. Bu nedenle 1886 yılında Samsun İskele Meydanı'nda bir saat kulesinin yapıldığını görüyoruz.

Abdülhamit tarafından Belçika asıllı Fransız bir mühendise yaptırılan saat kulesi, bulunduğu meydana da adını vermiştir. Önceleri bu meydanın adı Trabzon Vilayet Salnameleri'nde İskele Caddesi ya da Meyve Pazarı olarak geçmekteydi. Saat Kulesi'nin zamanı göstermesi yanında yangın ve gözetleme kulesi gibi işlevleri de vardır. Aşağıdaki tarihi fotoğraf kulenin bu işlevini kanıtlar nitelikte:

Saat Kulesi çokgen kaideli ve gövdelidir. Üstte bir şerefe ile kubbenin üzerinde aydınlık feneri yer alır. 1933 yılında saat kulesindeki eski sistem saat kaldırılarak yerine yeni sistem elektrikle çalışan ve yangınlarda kullanılmak üzere kuleye ayrıca siren düzeni de bulunan yeni saat konulmuştur.

1944 yılındaki Samsun depreminde büyük hasar gören saat kulesi hakkında Samsun Valiliği tarafından Bayındırlık Müdürü Tevfik İleri, yüksek mühendis Fethi Beydiş ve Şehir Plancısı Yüksek Mimar Necmi Ateş'ten oluşan bir komisyon kurulmuş ve bu komisyon 27.06.1944 tarihli bir rapor hazırlayarak "Saat kulesinin onarımı veya olduğu gibi korunması olanağı bulunduğundan ufak bir depremle ya da kendiliğinden yıkılarak mal ve can kaybına neden olacağı" görüşünü belirtmiştir. Belediye Daimi Encümeni de bu rapora dayanarak saat kulesinin sökülme işlemine 03.08.1944 Perşembe günü başlanmasını karar almıştır.

Saat kulesinin saati ise 1948 yılına kadar Samsun Belediyesi'nce korunmuş, 1948 yılında ise 550 liraya Ladik Belediyesi'ne satılmıştır.

1977 yılına kadar saat kulesi olmayan Saathane Meydanı'na Samsunlu mimar Kemal Taner tarafından planı çizilen saat kulesi Samsun Belediyesi tarafından yaptırılacak saatleri İsviçre'den getirilip yerine konmuştu. Aşağıda, 1953 yılında çekilmiş Saathane Meydanı fotoğrafında saat kulesinin olmadığını görmekteyiz:

2001 yılında ise Samsun Büyükşehir Belediyesi tarafından Saathane Meydanı yeniden düzenlenerek saat kulesinin benzeri yaptırılmıştır.

Samsun-LADİK

Çok eski bir tarihi geçmişi olmasına karşın, deprem ve zamana bağlı olarak doğal yıpranmaların yanı sıra tarihsel dokunun korunmasına yönelik olarak fazla ihtimam gösterilmemiş olması Ladik açısından bir talihsizliktir.

Eski çağlardan günümüze uzanan tarihi eserlerinin birçoğunu depremde yitiren Lâdik, yine de tarihi eserlerinin çokluğu ile ünlüdür. Lâdik Kalesi, Saat Kulesi, Seyit Ahmed-i Kebir Türbesi, Avcı Sultan Mehmet Camii, Bülbül Hatun Camii, Sunullah Paşa Türbesi, Cuma Camii, Eski Hamam'ı, Dikilitaş Türbesi bunlardan bazılarıdır.

Lâdik Saat Kulesi çokgen bir kaide üzerinde yuvarlak gövdeli ve şerefelidir. Minareyi andıran saat kulesi kare prizma şeklindeki şerefe üstü bölümünün dört yüzüne yuvarlak kadranlı birer saat yerleştirilmiştir.

Kulenin gövdesi üzerinde pencere bulunmamaktadır. Bezeme olarak yalnızca şerefe altında şerit halinde kabartma kuşaklara yer verilmiştir.

Lâdik ilçe merkezindeki kulemiz aslında küçük bir tepe üzerindedir. Ancak bu tepeciğin çevresi ayrı mimari ile örülünce ortaya alışılmışın dışında bir saat kulesi çıkmış.

Altı işyeri olarak kullanılırken üstü park olarak düzenlenmiştir.

Ladik Saat Kulesinin üzerinde bulunan kitabesinden öğrenildiğine göre, kuleyi Kaymakam Reşit Bey 1889 yılında tamamlanmıştır.

Samsun-VEZİRKÖPRÜ

Samsun Vezirköprü ilçe merkezindeki Saat Kulesi’ni Sultan II.Abdülhamit döneminde, Sivas Valisi Reşit Akif Paşa’nın Sivas Valiliği sırasında Kaymakam Ahmet Reşit Efendi 1904-1906 yıllarında eski bir kuleyi yenilenip, genişleterek yaptırmıştır. Buradaki kulenin Köprülüler zamanında yapıldığı söylenirse de bunu kanıtlayacak bir belgeye de rastlanmamıştır.

Saat Kulesi sekizgen bir kaide üzerinde yuvarlak gövdeli ve şerefeli bir minare görünümündedir. Kulenin kaidesi çokgen bir gövdeli olup, üzerindeki şerefenin dört yüzüne yuvarlak saat kadranları yerleştirilmiştir. Saat kadranlarının bulunduğu petek kısmı sekizgen planlı olup, her cepheye birer pencere açılmıştır. Üzeri de küçük basık bir kubbe ile örtülmüştür.

Kulenin giriş kapısı üzerine 1324 (1906) tarihli bir kitabe yerleştirilmiştir.

Kitabe:
İş bu sa’at kulesi ve....şevketlu
Abdülhamid Han Sani Efendimiz hazretlerinin zamanında inşa edildi
Ve azım....devletlu
Reşit Akif Paşa Hazretlerininin Sivas Vilayeti Valiliğinde
Kaymakam-ı kaza Ahmet Reşit Efendinin
Himem perurusiyle tavsı’an vücuda getirilmiştir
Fi sene 21 Eylül Sene 1322 (1904)
Fi16 Şa’man-el muazzam sene 1324 (1906).

Vezirköprü Saat Kulesi'nin kaidesinde meydan tarafına bakan kısmında iki tarihi taş bulunuyor. Biri yatay konulmuş üzerinde roma devri alfabesi ile yazılmış bir yazı bulunuyor.

İkinci yapı taşı olarak kullanılan parça ise, üzeri gemetrik şekilkerle bezenmiş ve cephelerden birinin köşe kısmına dikey olarak yerleştirilmişti.

SİİRT

Siirt il merkezinde, Vilayet Konağı karşısında, park içerisinde bulunan Saat Kulesi 1974-1975 yıllarında yapılmıştır.

Kesme taştan yapılan Saat Kulesi, taş kaide üzerinde silmelerle birbirinden ayrılmış dört bölüm halindedir. Her bölümün üzerinde dikdörtgen çerçeveli birer pencere bulunmaktadır. Bu bölümlerin üzerinde dikdörtgen prizmanın her yüzüne birer saat kadranı yerleştirilmiş, üzeri daha küçük bir prizma üzerinde kubbe ile örtülmüştür.

Kesme taştan yapılan Saat Kulesinde şimdilerde çalışmayan saati, Siirt Ulu Cami’sinin doğusunda 1905 yılında yapılan saat kulesine aitti. Alaaddin Paşa tarafından yaptırıldığı ileri sürülen bu saat kulesinin yıkımından sonra 1974-1975 yıllarında il merkezinde, Vilayet Konağı karşısında yaptırılan saat kulesine monte edilmişti.

Geçen seneye kadar eski bir saat tamircisi Turan Özel adlı amca tarafından periyodik bakımı ve yağlaması yaptırılan Tarihi saat şimdilerde kaderine terk edilince zaman da durmuş oldu memlekette.

SİNOP

Sinop il merkezinde iç kale burçlarından birisi üzerinde bulunan saat kulesinin ne zaman ve kimin tarafından yapıldığı bilinmemektedir. Bunu açıklayan bir kitabe ve belgeye rastlanmamıştır. Sinop’un tüm eserlerinin isimlerini belirten 1310 ( 1892) tarihli Kastamonu isimli eserde de saat kulesinden söz edilmemiştir. Bu nedenle saat kulesinin 1892 tarihinden sonra yapıldığı sanılmaktadır.

İç Kale burçları üzerindeki kule dikdörtgen bir prizma şeklinde üzeri mazgallı olup dört köşesine de birer saat kadranı yerleştirilmiştir.

SİVAS

Sivas’ın Topraktepe denilen kesiminde bulunan saat kulesini Sivas Valisi Alâeddin Paşa yaptırmış ve ona Kızılhisar’da bir de değirmen vakfetmiştir. Saat kulesinin kitabesi bulunmamakla beraber, Alâeddin Paşa’nın 1740 yılında valilik yaptığı dikkate alınacak olunursa, saat kulesinin de bu dönemde yaptırıldığı sanılmaktadır.

Sivas Kalesi burcu üzerindeki bu saat kulesi ahşaptan yapılmıştı. Çokgen gövdeli olan saat kulesi aşağıdan yukarıya doğru incelmekte olup, üç kat halinde idi. Bu saat kulesi yıkılmış ve günümüze gelememiştir.

Eski fotoğraflarından anlaşıldığına göre burç üzerinde sekizgen gövdeli saat kulesinin üzerinde geniş bir saçak, bunun üzerinde de daha küçük ölçüde yine sekizgen bir gövde bulunuyordu. En üstte de yine sekizgen gövdeli ve çok daha küçük her cephesinde pencere ve saat kadranlarına yer verilmişti.

Posted in: Tarihi Eserler, Tarihi ve Turistik Yerler, Türk Kültürü